Najwyższa Izba Kontroli wydała dziś raport dotyczący elektronicznych usług w administracji publicznej. Dziennik Internautów poważnie traktuje e-administrację i staramy się przybliżać wam ten temat, Nie możemy sobie odpuścić opisania tego raportu.

Powiedzmy sobie szczerze, że raport NIK nie odkrywa Ameryki. E-administracja w Polsce jest ciągle niepopularna, choć obywatele najwyraźniej chcą załatwiać sprawy przez internet. Niedawno ruszyło składanie wniosków w ramach programu Rodzina 500+. Po raz pierwszy można było złożyć wniosek do urzędu za pośrednictwem banku.

W poniedziałek Minister cyfryzacji Anna Streżyńska napisała na Twitterze, że złożono 200 tys. wniosków 500+. Większość za pośrednictwem banków. To sugeruje, że ludzie chcą załatwiać sprawy przez internet, ale nie zawsze chcą używać państwowych narzędzi takich jak ePUAP czy PUE ZUS. 

200 tys. wniosków #500+ złożonych kanałami elektronicznymi, znakomita większość bankowymi.

— Anna Strezynska (@AnnaStrezynska) 4 kwietnia 2016

ePUAP służy głównie urzędom

Raport NIK (dotyczący e-usług w wybranych jednostkach samorządu) potwierdza taki obraz sytuacji. Po pierwsze raport mówi, że system ePUAP służył przede wszystkim wymianie informacji pomiędzy urzędami, a tylko w niewielkim stopniu do świadczenia e-usług dla obywateli.

W czasie prowadzenia kontroli (lata 2014-2015) niewielkie było wykorzystanie regionalnych platform samorządowych. Przykładowo, na portalu Wrota Mazowsza, na którym uruchomiono łącznie 1 128 e-usług, w okresie od 5 listopada 2014 r. do 30 czerwca 2015 r. zrealizowano... 169 e-usług. Skorzystało z nich zaledwie 78 osób.

Regionalne platformy e-usług tanie nie były. Do 2014 r. wydatki na utworzenie platformy regionalnej Cyfrowa Małopolska - wyniosły łącznie ok. 2,8 mln zł (75 proc. stanowiło dofinansowanie ze środków europejskich). Na wspomniane Wrota Mazowsza do 30 czerwca 2015 r. wydano prawie 10,5 mln zł (co stanowiło ok. 38 proc. kosztów całego projektu).

10,5 mln złotych... 78 osób w ciągu 7 miesięcy... to nie wygląda dobrze.

Wiele usług, lecz mało w użyciu

Liczba e-usług udostępnionych przez kontrolowane urzędy była bardzo zróżnicowana: niektóre świadczyły tylko jedną usługę (Elektroniczną Skrzynkę Podawczą), inne nawet do 300 e-usług.

W niektórych urzędach rażąca była dysproporcja pomiędzy liczbą e-usług udostępnianych a liczbą e-usług faktycznie wykorzystywanych przez obywateli. Np. w jednym z kontrolowanych urzędów na 302 udostępnione e-usługi (poza ESP), obywatele skorzystali tylko z pięciu e-usług (w okresie od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2015 r.)

Brakuje zaufania... i to zrozumiałe

NIK wskazuje, że tylko niewiele ponad 1 proc. dorosłych Polaków posiada bezpieczny, zaufany profil, umożliwiający korzystanie z e-usług. Co więcej, obowiązujące przepisy i tak wymagają stawiania się w urzędzie do wielu czynności. Co więcej, obywatele nie mają zaufania do e-usług. Wolą mieć kontakt z urzędnikiem z krwi i kości. 

W tym miejscu zwrócę uwagę na opisywany w Dzienniku Internautów problem "ePUAPki". Dziś już wiemy, że niektóre urzędy zwyczajnie ignorowały pisma wysyłane przez ePUAP. Inne urzędy nie uregulowały właściwie swojej obecności na platformie. Tak było z Kancelarią Prezydenta, która właściwie była na platformie urzędem widmo.  

Czy można się dziwić obywatelom, że czemuś takiemu nie ufają?

NIK odnotowała też, że w 1/3 skontrolowanych urzędów nie przeprowadzono audytu w zakresie bezpieczeństwa informacji w systemach informatycznych, co było niezgodne z obowiązującymi przepisami. Takie odkrycia też nie zwiększają zaufania. 

NIK o ePUAP2

Dodajmy jeszcze, że platforma ePUAP przez długi czas była niezwykle awaryjna i raport NIK wspomina o tym. W sierpniu 2015 roku uruchomiono drugą wersję ePUAP. Zdaniem NIK decyzja o uruchomieniu ePUAP2 została podjęta pomimo niezadowalających wyników testów wydajnościowych. Zastrzeżenia NIK budził też podział realizacji tego projektu na trzy oddzielne zadania. Centrum zleciło bowiem wykonanie platformy trzem różnym wykonawcom. Podział zamówienia utrudnił współpracę pomiędzy wykonawcami, a także zintegrowanie poszczególnych produktów. Kontrolerzy NIK wykazali, że Centrum Projektów Informatycznych zbyt późno reagowało na pojawiające się problemy w realizacji projektu ePUAP2.

NIK dostrzega pewne zalety ePUAP2. Jest możliwość centralnego udostępniania kolejnych e-usług administracji publicznej. W praktyce oznacza to, że urzędy będą mogły wykorzystywać gotowe szablony usług elektronicznych, co usprawni ich pracę i zmniejszy koszty. Kontrola NIK zakończyła się jeszcze przed odbiorem ostatniego etapu projektu. Dlatego Izba nie sprawdzała, czy cele projektu ePUAP2 zostały w pełni osiągnięte.

Co dalej?

NIK uważa, że trzeba zwiększać liczbę obywateli korzystających z profilu zaufanego i innych narzędzi e-administracji. Trzeba też zapewnić środki z budżetu państwa na utrzymanie i dalszą rozbudowę infrastruktury technicznej systemu ePUAP2, tak aby system zapewniał oczekiwaną przez obywateli stałą dostępność e-usług.

Nie jest to pierwszy raz, gdy NIK zabiera głos w sprawie e-administracji. W marcu 2015 roku Izba publikowała raport dotyczący wdrażania systemów teleinformatycznych w miastach i gminach. Wskazywano, że w urzędach ciągle króluje papier i nie dba się o e-bezpieczeństwo. 

Był też ciekawy raport NIK na temat informatyzacji pomocy społecznej. 

Przypomnijmy jeszcze, że obecna minister cyfryzacji ma zamiar uporządkować polską e-administrację. 

Poniżej raport NIK w całości

Nik p15003 Uslugi Elektroniczne