W skrócie:

• Rada Ministrów przyjęła projekt Ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, który daje dodatkowe uprawnienia UOKiK.
• Zabronione będzie oferowanie usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom klientów.
• UOKiK zyska prawo do wydawania decyzji tymczasowych, dokonywania zakupów kontrolowanych i publikowania ostrzeżeń w mediach publicznych. 
• Zmieni się system klauzul niedozwolonych.

W kwietniu tego roku Dziennik Internautów pisał o tym, że UOKiK chce cięższego bata na firmy. Chodziło o projekt nowelizacji Ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, który został zaproponowany przez Prezesa UOKiK. Ten projekt był przedstawiony do konsultacji jeszcze w kwietniu, a wczoraj został przyjęty przez Radę Ministrów. 

Przypomnijmy o nowościach, jakie ma wprowadzać ten projekt. 

Ochrona przed "niepotrzebnymi" usługami

Ustawa ma wprowadzić skuteczniejszą ochronę na rynku usług finansowych. Ma zabronić oferowania konsumentom usług finansowych, które nie odpowiadają ich potrzebom. To teoretycznie powinno zapobiec takim patologiom, jak oferowanie produktu ubezpieczeniowego z elementem inwestycyjnym 80-letniemu klientowi.

Ten element ustawy był w przeszłości przedmiotem wątpliwości Fundacji Panoptykon, która zajmuje się m.in. prawem do prywatności. Nasuwało się pytanie, czy przepis nakazujący określanie potrzeb konsumenta nie będzie pretekstem do zbierania nadmiernej ilości danych? Wspomniany przepis w projekcie ustawy został zmodyfikowany i teraz mówi, że niedozwolone ma być proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów "ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów". 

Decyzje tymczasowe

Ustawa ma wprowadzić narzędzia do szybkiej reakcji w postaci tzw. decyzji tymczasowych. Taka decyzja mogłaby być wydana przed zakończeniem postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów i miałaby zobowiązać przedsiębiorcę do zaniechania określonych działań. 

W przypadku tych decyzji stosowany będzie przyśpieszony tryb odwołań. Jeśli przedsiębiorca złoży odwołanie, UOKiK przekaże akta sprawy do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK) nie później niż w ciągu 14 dni, a ten będzie miał 2 miesiące na rozpatrzenie odwołania.

Zakupy kontrolowane

Ustawa ma wprowadzić instytucję "tajemniczego klienta", który będzie osobą zbierającą dowody w postępowaniu UOKiK. Możliwość skorzystania z tego rozwiązania będzie wymagała zgody sądu. UOKiK nie powinien stosować prowokacji, a jedynie sprawdzić sposób oferowania produktu lub usługi, a także procedurę zawierania umowy. Instytucja "tajemniczego klienta" będzie miała zastosowanie do wszelkich praktyk, które mogą naruszać zbiorowe interesy konsumentów.

Możliwość wyrażenia poglądu, ostrzeżenia

UOKiK będzie mógł wyrazić swój pogląd w indywidualnej sprawie przed sądem powszechnym, jeśli przemawia za tym interes publiczny. Pozwoli to prezesowi UOKiK dzielić się z sądami wiedzą i dorobkiem orzeczniczym z zakresu prawa ochrony konkurencji i konsumentów, co umożliwi sądowi wszechstronne rozpoznanie sprawy.

Prezes UOKIK zyska też możliwość publikowania bezpłatnych komunikatów i ostrzeżeń w publicznym radiu i telewizji. 

Klauzule niedozwolone

Interesującym elementem projektu jest nowy system klauzul niedozwolonych. Obecnie opiera się on na kontroli sądowej, tzn. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów orzeka o uznaniu danego postanowienia umowy za niedozwolone i zakazuje jego wykorzystywania. Dopiero w oparciu o jego orzeczenie Prezes UOKiK dokonuje wpisu postanowienia do rejestru postanowień uznanych za niedozwolone.

Wadą obecnego systemu jest problem tzw. klauzulowych pozywaczy. Organizacje quasi konsumenckie masowo wnoszą powództwa o stwierdzenie abuzywności klauzul i robią to głównie w celach zarobkowych. Rozwiązanie problemu już wcześniej proponowało Ministerstwo Sprawiedliwości. Chciało ono zmian w Kodeksie postępowania cywilnego, aby ograniczyć krąg podmiotów mogących wnosić powództwa do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK).

Teraz cały system ma się zmienić. To Prezes UOKiK będzie sam oceniał abuzywność danego zapisu i zakazywał jego stosowania. Przedsiębiorca, który nie zgodzi się z decyzją UOKiK, będzie miał możliwość złożenia odwołania do SOKiK.

Postępowanie będzie wszczynane z urzędu lub z inicjatywy konsumentów, rzeczników konsumentów, rzecznika ubezpieczonych oraz organizacji konsumenckich, którzy uzyskują status zawiadamiającego. Przedsiębiorca będzie miał także możliwość uniknięcia kary, jeśli sam zobowiąże się do zmiany praktyk. Prezes UOKiK będzie mógł określić środki usunięcia skutków naruszenia zakazu stosowania postanowień niedozwolonych. Może to być np. poinformowanie konsumentów będących stronami umów o uznaniu klauzuli za niedozwoloną. Dotychczasowy charakter rejestru klauzul niedozwolonych zostanie utrzymany przez wskazany w ustawie czas.

Poniżej, dla zainteresowanych, kopia omawianego projektu w brzmieniu z 18 czerwca 2012. 

Do Ku Ment 170064