W Dzienniku Internautów wielokrotnie opisywałem nieuczciwe e-usługi, które bazują na największym kłamstwie internetu. Tym największym kłamstwem jest stwierdzenie "Przeczytałem i akceptuję regulamin". Wielu ludzi potwierdza to to jednym kliknięciem bez czytania, a po dwóch lub trzech tygodniach tacy ludzie mogą otrzymać np. rachunek na 500 zł za wykupioną niechcianą usługę. Tak działają serwisy pobieraczkowe, które ciągle stanowią zagrożenie.

Co gorsza, ten problem wychodzi poza internet. Coraz częściej otrzymuję listy od ludzi, którzy zgodzili się na jakąś usługę w rozmowie telefonicznej lub nawet poprzez podpisanie umowy. Ci ludzie przyznają, że dostawali jakiś regulamin lub umowę, ale jej nie przeczytali. Nierzadko są to osoby prowadzące działalność gospodarczą, które nie są chronione jak konsumenci.

W tym miejscu powiedzmy sobie szczerze jedną rzecz. Czytanie wszystkich regulaminów w całości zajęłoby ogromnie dużo czasu. Dodatkowo niektóre regulaminy byłyby niejasne nawet dla prawników. W namawianiu wszystkich ludzi do uważnego czytania regulaminów nadal czai się wspomniane "największe kłamstwo". Wszyscy mówią, że "trzeba czytać", ale tak naprawdę wciąż niewiele osób ma na to chęci i czas. 

Od lat obserwuję nieuczciwe serwisy oraz czytam ich regulaminy. Czy ja przeczytałem te regulaminy? Tak, ale zawsze znajdowałem nieuczciwe zapisy przed uważnym przeczytaniem całości. W większości przypadków wykrycie nieuczciwych zapisów w regulaminie jest możliwe po przeskanowaniu tekstu. Trzeba tylko wiedzieć czego w tym regulaminie szukać. 

Zawsze gdy rejestrujecie się w jakimś serwisie lub sklepie, otwórzcie sobie stronę z regulaminem i zadajcie sobie następujące pytania. 

1. Jaką usługę świadczy ten serwis?
2. Kto go prowadzi?
3. Czy usługa jest bezpłatna?

Odpowiedzi na te trzy pytania musicie znaleźć w regulaminie! Przeanalizujmy pytania po kolei.

1. Jaka usługa jest świadczona?

Serwis z pozoru świadczący jakąś usługę może tak naprawdę świadczyć inną usługę. Pisałem kiedyś o serwisie wyglądającym jak sklep, który w rzeczywistości oferował "zaproszenia do składania ofert", a nie sprzedaż produktów. Pisałem również o serwisie niby ułatwiającym znalezienie pracy ("aplikowanie na stanowisko"), który tak naprawdę służył zawarciu umowy o dzieło (niekorzystnej dla internauty). Ostatnio UOKiK ostrzegał przed serwisem Alegratka.com, który niby oferował zamieszczanie ogłoszeń, a tak naprawdę oferował tylko przekazywanie ogłoszeń do innych serwisów. 

Klasyką gatunku są również serwisy świadczące usługi pośrednictwa w szukaniu pracy, które tak naprawdę świadczą tylko usługę "przechowywania CV na serwerze". Jeśli dodatkowo taka usługa kosztuje 100 zł to sami widzicie, że to strata pieniędzy. 

Jeśli rejestrujesz się w nowym serwisie to najpierw ustal jaką usługę świadczy ten serwis.  Przeszukaj regulamin pod tym kątem.

2. Kto świadczy usługę?

Czasami nigdzie w regulaminie nie ma informacji o tym jaka firma świadczy usługę. Polskie prawo wymaga od osób świadczących e-usługi, by publikowały swoje adresy i nazwiska lub nazwy firm. Jeśli w regulaminie nie znajdziesz informacji o podmiocie prowadzącym daną stronę, coś jest nie tak.

Jeśli w regulaminie nie ma informacji o firmie lub osobie świadczącej usługę, poszukaj jej na innych stronach. Jeśli jej nie znajdziesz, serwis nie jest godny zaufania.

3. Czy usługa jest bezpłatna?

Wiele nieuczciwych serwisów działa tak, że na swojej stronie głównej sugerują brak jakichkolwiek opłat, a w regulaminie lub w cenniku bez problemu znajdziesz informację o cenach. Należy więc przyjąć, że jeśli nie przeglądałeś regulaminu, nie możesz być pewny bezpłatności usługi.

Uwaga: Niektóre nieuczciwe serwisy prezentują informację o cenie w zapisie słownym np. czterysta złotych, a nie 400 zł. Jeśli jakiś serwis ma tak napisany regulamin, nie ufaj mu. 

Nie wierz w bezpłatność serwisu, póki nie znajdziesz potwierdzenia bezpłatności w regulaminie. 

Co dalej po pytaniach 1-3?

Zapewniam was, że sprawdzenie informacji w pytaniach 1-3 sprawi, że ustrzeżecie się wielu nieuczciwych serwisów. Nadal jednak istnieje ryzyko natknięcia się na nieuczciwy serwis. Są przecież firmy, które mają normalnie zarejestrowaną działalność i właściwie opisują ceny w regulaminach, ale np. świadczą usługę bezpłatną, która po pewnym czasie staje się płatna. Jeśli zatem wiesz o jaką usługę chodzi, znasz warunki cenowe i wiesz kto ją prowadzi, musisz zadać sobie kolejne trzy pytania. 

1. Od którego momentu umowa na usługę jest zawarta?
2. Czy istnieje okres próbny, po którym automatycznie przejdziesz na usługę płatną?
3. Jakie są warunki rezygnowania z usługi?

Podam przykład. Z regulaminu może wynikać, że rejestrując się w serwisie dostajesz "14 dni pobierania za darmo". Problem w tym, że kolejny punkt regulaminu może wspominać, iż po okresie próbnym od razu przechodzisz na "PLAN EXTRA-FRAJER", a dopiero z cennika dowiesz się, że PLAN EXTRA-FRAJER" kosztuje 300 zł miesięcznie. 

Dodatkowo gdzieś w regulaminie może być rozdział zatytułowany "Rozwiązanie umowy", w którym wspomniano, że rezygnowanie z PLANU EXTRA-FRAJER w ciągu pierwszych 12 miesięcy oznacza konieczność zapłacenia kary umownej za wszystkie miesiące pozostające do upływu tych 12 miesięcy. Czyli w sumie możesz zapłacić 12x300 zł.

1. Nie rejestruj się w serwisie, jeśli nie masz pewności co do warunków przechodzenia na usługę płatną. 

2. Nie rejestruje się w serwisie, dopóki nie dowiesz się na jakiej zasadzie dochodzi do rozwiązywania umowy. 

Czerwone lampki

Sprawdzenie wszystkich rzeczy wymienionych w tym tekście może zająć od 5 do 15 minut, w zależności od wprawy. Z czasem robi się to coraz szybciej. Uwierzcie mi, że warto zainwestować ten czas. Jednocześnie powinniście zwracać uwagę na pewne cechy regulaminu, których występowanie powinno zapalić w waszej głowie "czerwoną lampkę", taką ostrzegającą czerwoną lampkę. 

1. Regulamin napisany zbyt trudnym językiem - zwykle regulaminy czyta się źle, bo ich twórcy starają się być precyzyjni. To nie oznacza, że pewnych rzeczy nie da się napisać prosto. Można przecież napisać "Ta usługa kosztuje 500 zł" zamiast pisać "Usługa FULL-FRAJER powoduje powstanie należności według punktu cennika 2.2 z zastrzeżeniem punktu 3.3". Niektóre regulaminy robią wręcz takie wrażenie, jakby ktoś specjalnie gmatwał. Prawdopodobnie oznacza to, że ktoś specjalnie gmatwał. 
2. Regulamin napisany małym lub zwartym tekstem - nieuczciwe serwisy zwykle upychają regulamin w jednej ścianie trudnego do przeczytania tekstu. Czasami nawet nie stosują łamania linii i czcionka ma kolor niewiele ciemniejszy od tła. Nie miej złudzeń - takie zabiegi często stosuje się specjalnie, abyś zmęczył się czytaniem regulaminu i wmówił sobie, że w sumie to już wszystko wiesz. 
3. Liczby napisane słownie - już o tym wspominałem. Wiele nieuczciwych serwisów pisze ceny słownie. 
4. Dzielenie regulaminu na wiele dokumentów - spotykałem się z nieuczciwymi serwisami, które na swojej stronie miały: regulamin, cennik, podstawowe warunki świadczenia usługi, dodatkowe warunki itd. W istocie było tak, że wszystkie najważniejsze informacje były rozbite po tych różnych dokumentach. Ktoś, kto chce przejrzyście przedstawić ofertę, nie robi takich rzeczy.
5. Odliczanie czasu - niektóre serwisy mają zegary, które rzekomo odliczają czas do końca jakiejś promocji. Nierzadko czas biegnie od tego samego momentu dla każdej kolejnej osoby. Chodzi o zrobienie wrażenia, że świetna oferta przeleci Ci koło nosa jeśli będziesz zwlekał. Nie ufaj serwisom, które coś takiego stosują. 
6. Grożenie postępowaniem w razie ujawnienia regulaminu (sic!) - brzmi to kretyńsko, ale... zdarza się. Niektóre nieuczciwe serwisy mają w regulaminie zapis, że nie można innym osobom ujawniać treści regulaminu (choć i tak jest on dostępny publicznie). Chodzi o to, by ludzie nie ostrzegali się nawzajem jeśli zobaczą coś podejrzanego. Trudno w to uwierzyć, ale niektórzy ludzie potrafią ulegać sugestii, że naprawdę coś im grozi po "ujawnieniu warunków umowy". 

Czy to wszystko?

Jak już wspomniałem, sprawdzenie tych podstawowych rzeczy pozwala w wielu przypadkach uchronić przed zawarciem umowy na niechcianą usługę. To nie oznacza, że chcę was zniechęcić do uważniejszego badania regulaminów czy badania wiarygodności firm. Zawsze trzeba być ostrożnym. Podane w tym tekście porady stanowią tylko absolutne podstawy ostrożności. Jeśli nie pilnujecie tych podstaw, narażacie się. 

Na koniec streszczę to wszystko w jednym krótkim "niezbędniku". Jeśli macie zamiar zarejestrować się w serwisie, którego nie znacie, koniecznie zajrzyjcie do regulaminu i znajdźcie w nim odpowiedzi na 6 pytań. 

1. Jaką usługę świadczy serwis?
2. Kto świadczy usługę?
3. Ile to kosztuje?
4. Kiedy dochodzi do zawarcia umowy?
5. Od kiedy naliczana jest płatność?
6. Jak można odstąpić od umowy (zrezygnować z usługi)?

Jeśli przed akceptacją regulaminu nie potrafisz odpowiedzieć na któreś z tych pytań to znaczy, że ryzykujesz. Ta sama zasada dotyczy umów zawieranych przez telefon albo na piśmie. Nie bójcie się przeglądać regulaminów, nie bójcie się pytać, nie bójcie się mieć wątpliwości. 

Jeśli czegoś nie rozumiesz to prawdopodobnie wina leży po stronie usługodawcy, który nie potrafił lub nie chciał czegoś Ci wyjaśnić. Nie myśl sobie, że skoro nie rozumiesz, to jesteś za głupi by pojąć czyjąś wielkoduszność. Miej wątpliwości. Mądrzy ludzie zawsze mają wątpliwości, a właśnie ufanie nieznanemu usługodawcy jest głupie. 

* Linki afiliacyjne. Kupując książki poprzez te linki wspierasz funkcjonowanie redakcji Dziennika Internautów.