23 marca w Warszawie na zaproszenie Europejskiego Centrum Konsumenckiego w Polsce o nowych rozwiązaniach proponowanych przez Komisję Europejską rozmawiali m.in. organizacje reprezentujące konsumentów, przedsiębiorcy, przedstawiciele władz, mediatorzy. Gościem specjalnym była Róża Thun, poseł do Parlamentu Europejskiego i sprawozdawca projektu w sprawie utworzenia platformy służącej polubownemu rozwiązywaniu sporów przez internet (ODR – on-line dispute resolution).

Pod koniec 2011 r. Komisja Europejska zaproponowała dwa akty prawne, które mają zagwarantować, że wszyscy konsumenci w UE będą mieli możliwość rozwiązywania problemów bez potrzeby wchodzenia na drogę sądową i to bez względu na rodzaj produktu czy usługi, których dotyczy spór. Dyrektywa w sprawie alternatywnych metod rozwiązywania sporów (ADR) ma zapewnić istnienie wysokiej jakości podmiotów pozasądowych rozpatrujących wszelkie spory umowne między konsumentami i przedsiębiorcami w ciągu 90 dni. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie internetowego systemu rozwiązywania sporów powstanie ogólnounijna platforma internetowa (platforma ODR), która stanowić będzie jeden wspólny punkt dostępu dla konsumentów i przedsiębiorstw służący rozwiązywaniu sporów dotyczących zakupów dokonanych przez internet w innym państwie UE. Ten wspólny europejski punkt dostępu będzie automatycznie przesyłał skargę konsumenta do właściwego krajowego podmiotu ADR i ułatwi rozstrzygnięcie sporu w ciągu 30 dni.

Tego rodzaju internetowa platforma rozstrzygania sporów jest szczególnie pomocna w przypadku zakupów przez internet, czyli wtedy, kiedy konsument i przedsiębiorca najczęściej znajdują się daleko od siebie – na drugim końcu kraju lub w innym państwie. Rozwiązywanie sporów online oznacza, że skargę można złożyć z domu, co ułatwia procedurę i pozwoli na znaczne zaoszczędzenie czasu i pieniędzy. Ponad połowa skarg konsumenckich (57 proc.) odebranych przez Sieć Europejskich Centrów Konsumenckich (ECC-Net) w 2011 roku związana była z transakcjami handlu elektronicznego, a niestety na razie nie zawsze można przeprowadzić proces w całości w internecie.

Przedsiębiorcy będą zobowiązani informować konsumentów o podmiocie ADR właściwym do rozpatrywania ewentualnych sporów umownych w stosunku do nich.

– Propozycje zmian idą w bardzo dobrym kierunku. Wciąż niewielu polskich konsumentów kupuje w innych krajach UE, a zdecydowana większość rodzimych przedsiębiorców obawia się sprzedawać nabywcom spoza Polski. Tanie i skuteczne rozwiązywanie sporów bez wstępowania na drogę sądową i bez kosztów reprezentacji prawnej – to krok milowy na drodze do przekonania niezdecydowanych, że warto i opłaca się kupować w ramach UE, bo rzeczywiste bariery znikają – mówi Piotr Stańczak, Dyrektor Europejskiego Centrum Konsumenckiego w Polsce.

Co zyskają konsumenci i przedsiębiorcy?

• Konsumenci otrzymają powszechny dostęp do szybkiego, skutecznego i niedrogiego sposobu rozwiązywania sporów z przedsiębiorcami, niezależnie od rodzaju kupowanych towarów i usług, sposobu ich nabywania (np. przez internet), a także miejsca zakupu w UE (w państwie zamieszkania lub za granicą). Metody polubownego rozwiązywania sporów zwykle są dla stron bezpłatne lub generują niewielkie koszty (poniżej 50 EUR).

• Konsumenci dokonujący zakupów przez internet w innym państwie UE będą mogli rozstrzygać spory umowne z unijnymi przedsiębiorcami całkowicie przez internet.

• Szacuje się, że konsumenci zaoszczędzą na tym równowartość ok. 22,5 mld EUR.

• Dostępność metod polubownego rozwiązywania sporów wysokiej jakości pozwoli przedsiębiorcom zaoszczędzić do 3 mld EUR, stosując metody ADR zamiast wchodzenia na drogę sądową, oraz wpłynie pozytywnie na ich reputację.

– ODR to likwidacja kolejnej niewidzialnej bariery na jednolitym rynku. Chcę, aby przedsiębiorcy i konsumenci poczuli się bezpieczniej w sieci. Dla nich internet jest naturalnym miejscem funkcjonowania, prowadzenia biznesu i dokonywania zakupów. Oczywistym jest zatem stworzenie im narzędzi ułatwiających rozstrzyganie sporów poprzez internet. Zabiegam, aby europejska platforma rozstrzygania sporów online była łatwa w użyciu, szybka i skuteczna oraz żeby w zdecydowanej większości była bezpłatna. Internet nie ma granic, więc dlaczego miałyby istnieć granice w zakupach online? – podkreśliła Róża Thun, która przygotowuje w PE raport o ODR.

Na czym polega polubowne rozstrzyganie sporów?

W alternatywnych metodach rozstrzygania sporów (ADR) udział bierze neutralna strona (np. arbiter, mediator). Jest to tańsze, szybsze i prostsze rozwiązanie niż postępowanie sądowe.

Obecnie w UE działa ponad 750 podmiotów ADR. Jednak w części państw UE dostępne są one tylko w niektórych regionach lub w niektórych branżach (np. w branży usług finansowych czy telekomunikacyjnych). Znajomość alternatywnych metod rozwiązywania sporów wśród konsumentów i przedsiębiorstw jest nadal niewielka.

Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?

Parlament Europejski i Rada UE zobowiązały się przyjąć pakiet do końca 2012 r. Od tego czasu państwa członkowskie UE będą miały 18 miesięcy na wdrożenie dyrektywy ADR. Oznacza to, że wysokiej jakości podmioty pozasądowe ADR powinny być dostępne na całym terenie UE w drugiej połowie 2014 r. Wspólna ogólnounijna platforma dla internetowego systemu rozwiązywania sporów zostanie w pełni uruchomiona sześć miesięcy po tym terminie (tzn. na początku 2015 r.), ponieważ jej funkcjonowanie wymaga, aby tam, gdzie to konieczne, stworzyć i dostosować podmioty pozasądowe.

Jak działają obecnie metody ADR w kontekście zakupów w innym państwie UE?

Gdy konsumenci w UE napotykają problemy przy dokonywaniu zakupów od przedsiębiorcy mającego siedzibę w innym państwie UE, mogą zwrócić się o pomoc do Sieci Europejskich Centrów Konsumenckich (ECC-Net). Centra ECC-Net same nie rozstrzygają sporów, ale pomagają doprowadzić do polubownego rozwiązania problemu między stronami. Jeśli nie jest to możliwe, często przekazują sprawę innej organizacji, np. właściwemu podmiotowi ADR w państwie przedsiębiorcy – o ile taki podmiot istnieje. Zakłada się, że to Sieć Europejskich Centrów Konsumenckich będzie stanowiła ośrodek komunikacji z konsumentami, oferując im pomoc w uzyskaniu informacji o działaniu platformy ODR.

Promocja metody ADR i platformy ODR

Uczestnicy spotkania zgodzili się, że wiedza konsumentów na temat możliwości stwarzanych przez ODR jest nadal bardzo niska. By temu przeciwdziałać, wkrótce ruszy wspólna internetowa kampania informacyjna skierowana do wszystkich zainteresowanych, zarówno przedsiębiorców, jak i konsumentów, przybliżająca działanie ADR oraz umożliwiająca zdobycie informacji na temat pożądanych kierunków rozwoju platformy internetowej ODR. Więcej informacji na temat będzie można znaleźć na stronach Europoseł Róży Thun (www.rozathun.pl) oraz Europejskiego Centrum Konsumenckiego w Polsce (www.konsument.gov.pl).

Dodatkowe informacje o nowych regulacjach w zakresie polubownego rozwiązywania sporów można znaleźć na stronie Komisji Europejskiej.

Czytaj także: Na co skarżą się konsumenci, którzy podróżują i kupują w UE