Przyczyny odwodnienia

Powodem odwodnienia bywa zmniejszona podaż płynów albo zbyt duża ich utrata. Płyny można nadmiernie utracić w czasie biegunki, wymiotów, wzmożonej potliwości, gorączki, krwawienia albo przebywania w gorącym i suchym otoczeniu. Ponadto do odwodnienia może prowadzić przesunięcie płynu do tzw. trzeciej przestrzeni bądź kombinacja różnych czynników.

Rozpoznaje się trzy typy odwodnienia – hipertoniczne, hipotoniczne oraz izotoniczne. W przypadku pierwszego dochodzi do większej utraty wody niż elektrolitów. Przy odwodnieniu hipotonicznym traci się przede wszystkim elektrolity, a przy izotonicznym w równym stopniu zmniejsza się poziom wody i elektrolitów.

Do wystąpienia odwodnienia może przyczynić się stosowanie leków moczopędnych, przeczyszczających czy sodopędnych oraz preparatów ograniczających uczucie pragnienia – soli litu, beata-blokerów, leków antycholinergicznych, neuroleptyków, selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny, środków wykorzystywanych w chorobie Parkinsona czy inhibitorów ACE. Odwodnieniu może sprzyjać też podeszły wiek, dlatego że u seniorów ulega upośledzeniu fizjologiczny odruch pragnienia, co może wiązać się z niedostateczną podażą płynów.

Jakie są objawy odwodnienia?

Poważnemu odwodnieniu towarzyszą bóle i zawroty głowy, senność, uczucie osłabienia i zmęczenia, niepokój, skąpomocz, zaparcia oraz pogorszenie pamięci krótkotrwałej. Ponadto może wystąpić suchość skóry i błon śluzowych, skłonność do upadków, pobudzenie czy utrata elastyczności naskórka. Objawami odwodnienia bywają też zaburzenia widzenia i świadomości, przyspieszenie akcji serca, zapadnięte gałki oczne i omamy.

Charakterystycznymi symptomami nadmiernej utraty płynów z ciała są też skurcze mięśni, zmniejszone pocenie, mała ilość i ciemna barwa moczu, dreszcze oraz zaczerwienienie twarzy. Wyraźne uczucie pragnienia występuje dopiero w przypadku odwodnieniu na poziomie 1,5 – 2 % masy ciała.

Konsekwencje odwodnienia

Za mała ilość wody w ciele przekłada się na zaburzenia trawienia oraz zwiększa ryzyko infekcji nerek i pęcherza moczowego. Może prowadzić też do nadmiarowego przyrostu masy ciała. Co ważne, odwodniony organizm produkuje więcej histaminy. Wiąże się to z wystąpieniem przewlekłych alergii.

Długotrwałe odwodnienie może doprowadzić do ogniskowej martwicy tkanki nerwowej, zakrzepicy oraz zmian martwiczych w naczyniach krwionośnych układu nerwowego. Jeżeli utrata płynów przekracza 15%, stwarza zagrożenie dla życia. Warto pamiętać, że odwodnienie jest szczególnie niebezpieczne dla osób starszych.

Co zrobić w przypadku odwodnienia?

Jeżeli doszło do odwodnienia, należy zapobiec dalszej utracie wody i uzupełnić stracone płyny. Przy odwodnieniu hipertonicznym podaje się płyny bez elektrolitów – wodę albo niesłodzoną słabą herbatę. Niekiedy stosuje się doustną terapię nawadniającą. Uzupełnianie niedoboru płynów nie powinno być przeprowadzone zbyt gwałtownie. W przypadku odwodnienia hipertonicznego konieczne może okazać się dożylne podanie 5% glukozy, a przy odwodnieniu  hipotonicznym – roztworu chlorku sodu albo chlorku sodu i potasu. W najpoważniejszych przypadkach pacjent trafia na oddział intensywnej terapii.

Odpowiednie nawadnianie organizmu

Zalecana ilość płynów w diecie (spożywana codziennie) to 2 litry dla kobiet oraz 2,5 litra dla mężczyzn. Kobiety w ciąży powinny przyjmować przynajmniej 2,3 litra płynów, a karmiące nawet 2,7 litra na dzień. U niemowląt dzienne zapotrzebowanie na wodę to 100-190 mililitrów płynu na kilogram masy ciała. Latem w przypadku wszystkich grup zaleca się większe spożycie płynów i uzupełnianie składników mineralnych. Do nawadniania organizmu nadaje się nie tylko woda, ale też sok, herbata czy zupa. Warto spożywać też soczyste owoce i warzywa. W przypadku nieznacznego odwodnienia czy pogorszenia samopoczucia warto sięgnąć po elektrolity. Tego typu preparaty pomogą też uniknąć odwodnienia przy biegunce czy wymiotach.

Odwodnienie jest stanem niebezpiecznym dla organizmu, dlatego warto znać jego objawy oraz sposoby na uzupełnienie płynów i elektrolitów. Zaleca się jednak nie dopuszczać do nadmiernej utraty wody z ciała, dbając o odpowiednie nawodnienie organizmu. Z pomocą przyjdą napoje, zupy i soczyste produkty spożywcze, a także apteczne preparaty z elektrolitami.