Czym są klapy dymowe i jakie funkcje pełnią?

Klapy dymowe (oddymiające) są urządzeniami montowanymi na dachach budynków, których zadaniem jest odprowadzanie ze środka dymu i ciepła, które powstają na skutek pożaru. Czasem wykorzystywane są również do wentylowania czy doświetlania pomieszczeń.

Instalacja oddymiająca przekłada się bezpośrednio na ogólne bezpieczeństwo pożarowe - redukuje rozprzestrzenianie się ognia, zmniejsza ryzyko zaczadzenia czy skraca długość przejść i dojść ewakuacyjnych. System oddymiający ma za zadanie prawidłowo odprowadzać dym i ciepło z budynku objętego pożarem. Dobrze wykonany znacznie ułatwia przeprowadzenie ewakuacji i pozwala na wykonywanie prac ratownikom. W dolnej części utrzymuje się bowiem warstwa wolna od dymu. Za sprawą odprowadzania gazów pożarowych, jest o wiele lepsza widoczność na trasie ewakuacyjnej. Poza tym klapy dymowe chronią konstrukcję danego budynku przed działaniem wysokiej temperatury. Redukują również ewentualne straty, które mają związek z działaniem dymu.

Wprawdzie proces oddymiania budynku odbywać się może przy pomocy złożonych i skomplikowanych systemów wentylacyjnych, jednam tam gdzie funkcjonują klapy dymowe, grawitacyjne oddymianie jest rozwiązaniem stosunkowo prostym, niedrogim do wykonania i niezwykle skutecznym. Przy grawitacyjnym oddymianiu wykorzystywane są oczywiście właściwości fizyczne gazów, które na skutek ogrzewania unoszą się ku górze. Aby dokonać ich skutecznego odprowadzenia na zewnątrz budynku, trzeba zapewnić otwory, przez które dym będzie mógł swobodnie wydostawać się na zewnątrz.

Po co stosuje się w praktyce klapy dymowe?

Coraz częściej projekty hal czy różnego rodzaju budynków o charakterze handlowym przewidują zastosowanie otworów w dachu, których otwieranie i zamykanie odbywać się ma dzięki pomocy wspomnianych już klap dymowych. Systemy oddymiania wykorzystujące takie klapy dymowe, znajdują jednak zastosowanie nie tylko w czasie samego pożaru, ale i podczas codziennej eksploatacji budynku. Dobrze rozmieszczone i zaplanowane klapy dymowe pełnią dodatkowo funkcje klimatyzacyjne czy wentylacyjne.

Zastosowanie i rodzaje klap dymowych
Tak naprawdę każda klapa dymowa powinna wyposażona być w urządzenie wyzwalające, które odpowiadać będzie za jej otwieranie oraz zamykanie. Wykorzystywane są w tym przypadku mechanizmy elektryczne bądź pneumatyczne. w praktyce mechanizmy elektryczne wyzwalające stosowane są przede wszystkim do sterowania klapami wolnostojącymi.

W skład takiego zestawu wchodzą:

• przycisk oddymiania,
• centrala oddymiania,
• przycisk przewietrzania,
• czujka dymowa,
• siłownik elektryczny z napędem zębatkowym bądź łańcuchowym.

Z kolei napędy pneumatyczne składają się z:

• naboju CO2,
• mechanizmu pneumatycznego,
• termowyzwalacza z alkoholową ampułką.

Uruchomienie drugiego z nich odbywać się może w sposób automatyczny po zadziałaniu odpowiedniego urządzenia wyzwalającego bądź w sposób ręczny, w przypadku zastosowania alarmowej skrzynki sterowniczej.

Wybór danego napędu klapy dymowej, w dużej mierze uzależniony jest od rodzaju budynku, jego przeznaczenia czy rozmiarów samej klapy. Mechanizmy elektryczne najczęściej stosowane są w budynkach użyteczności publicznej i na klatkach schodowych. Z kolei mechanizmy pneumatyczne wykorzystywane są w różnego rodzaju pomieszczeniach magazynowych i produkcyjnych oraz w wielkopowierzchniowych obiektach o charakterze handlowym.

Jak oblicza się czynną powierzchnię oddymiania dla klatki schodowej?

Zgodnie z obowiązującą normą PN-B-02877-4 wymagana czynna powierzchnia otworu oddymiającego musi wynosić co najmniej 5% powierzchni rzutu poziomego danej klatki, na piętrze, w której jest największa. Dotyczy to budynków niskich i średniej wysokości. W przypadku klatek schodowych budynków wysokich, parametr ten powinien wynosić minimum 7,5%.

Oprócz tego powierzchnia otworu, który przeznaczony jest na klapę dymową nie powinna być mniejsza niż 1 metr kwadratowy w przypadku budynków niskich i tych o średniej wysokości. W budynkach wysokich jest to 1,5 metra kwadratowego. Powierzchnia geometryczna otworu napowietrzającego powinna wynosić co najmniej 130% powierzchni geometrycznej zastosowanej klapy dymowej.

Rozmieszczenie klap dymowych w praktyce

Obecnie klapy dymowe znajdują zastosowanie na dachach różnego rodzaju - krytych blachą, membraną PCV czy zwykłą papą. W czasie zakupu czy wybierania klap dymowych, trzeba zawsze podać wymiary otworu montażowego, który jednocześnie jest przecież wymiarem powierzchni czynnej. Ważne jest również odpowiednie dobranie wysokości podstawy klapy dymowej. Klapy dymowe montowane są obecnie bezpośrednio do konstrukcji dachu bądź na cokołach metalowych, stalowych czy drewnianych.

Przede wszystkim klapy dymowe zawsze powinny być rozmieszczone w sposób równomierny na całej powierzchni poddachowej. W sytuacji, gdy w obszarze chronionym są materiały, które różnią się między sobą szybkością czy intensywnością spalania, dopuszcza się nierównomierne rozmieszczenie klap dymowych, na podstawie właściwości danych materiałów.

Jest też ryzyko, że przez otwarte klapy dymowe pożar może się rozprzestrzeniać. Niezbędne w praktyce jest więc zachowanie odpowiednich odstępów między nimi. Odległość między poszczególnymi klapami dymowymi, a krawędzią danego budynku nie powinna przekraczać 10 metrów w przypadku dachów nachylonych mniej niż 12 stopni oraz 20 metrów na dachach, które mają nachylenie większe niż wspomniane 12 stopni. Zasad tych należy bezwzględnie przestrzegać, aby system oddymiania działał w sposób prawidłowy.