Czym są alimenty?

Alimenty to potoczna nazwa na uregulowane w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym świadczenia alimentacyjne, do których płacenia zobowiązani są rodzice względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba, że dziecko posiada majątek, który pozwoli na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Zatem obowiązek alimentacyjny powstaje na podstawie pokrewieństwa zobowiązanego rodzica względem uprawnionego dziecka. Co ważne, do płatności alimentów mogą być też zobowiązani dziadkowie. 

Kwestia alimentów pojawia się przede wszystkim po rozstaniu rodziców dziecka i nie ma tu znaczenia, czy rodzice byli małżeństwem, czy żyli w związku nieformalnym. W przypadku rozwodu, sąd obligatoryjnie orzeka o alimentach na rzecz małoletnich dzieci w wyroku rozwodowym. Z kolei, gdy rodzice dziecka nie byli małżeństwem, rodzic, który po rozstaniu wychowuje dziecko i z nim mieszka, może założyć we właściwym sądzie rodzinnym sprawę o alimenty przeciwko rodzicowi, który dobrowolnie nie płaci tych należności. 

Do kiedy płaci się alimenty? 

Wiele osób błędnie sądzi, iż alimenty automatycznie ulegają wygaśnięciu w momencie, gdy dziecko kończy 18 lat, nic bardziej mylnego. Świadczenia alimentacyjne należne są dziecku do momentu, gdy jest w stanie samodzielnie się utrzymać. Czyli np. w sytuacji, gdy dziecko po zdaniu matury i podjęciu studiów, nie będzie w stanie pracować i zarobić odpowiednio wysoką sumę, pozwalającą mu na samodzielną egzystencję, to nadal rodzice zobowiązani będą do łożenia na jego utrzymanie. 

W sytuacji, gdy rodzic zobowiązany do płacenia alimentów uważa, że dziecko jest w stanie samodzielnie się utrzymać, powinien skierować do sądu powództwo o uchylenie obowiązku alimentacyjnego. 

Co wpływa na wysokość zasądzonych alimentów? 

Wysokość alimentów jest ustalana w każdej sprawie indywidualnie, więc nie można sugerować się kwotami, o których mówią nam znajomi, czy rodzina i odnosić się do nich. Na uwadze trzeba też mieć, iż zupełnie inne wymagania finansowe ma niemowlak, a inne dziecko, które dostało się na prestiżowe studia, podczas których nauka pochłania cały jego czas. 

Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zakres świadczenia alimentacyjnego zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.  Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 grudnia 1987 r. (III CZP 91/86), stwierdził : Przy ocenie, które z potrzeb uprawnionego powinny być uznane za potrzeby usprawiedliwione, należy z jednej strony brać pod uwagę możliwości zobowiązanego, z drugiej zaś zakres i rodzaj potrzeb. Będzie to mieć wpływ na rozstrzygnięcie, w jakiej mierze możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego będą wzięte pod uwagę przy oznaczaniu zakresu obowiązku alimentacyjnego. Zawsze jednak każde dziecko musi mieć zapewnione podstawowe warunki egzystencji w postaci wyżywienia zapewniającego jego prawidłowy rozwój fizyczny, stosowną do wieku odzież, środki na ochronę zdrowie, kształcenie podstawowe i zawodowe oraz na ochronę jego osoby i majątku.- informuje adw. Agata Koschel- Sturzbecher. 

Wysokość renty alimentacyjnej zależy też, jak wspominano wcześniej, od możliwości zobowiązanego. Chodzi tu oczywiście o możliwości finansowe, zarobkowe. W orzecznictwie wskazuje się, że dziecko powinno żyć po rozstaniu rodziców na takim samym poziomie jak rodzice. Czyli w sytuacji, gdy rodzic, który ma być zobowiązany do płacenia alimentów dużo podróżuje, posiada ekskluzywne samochody, gadżety itp. będzie musiał liczyć się z tym, iż to samo powinien zapewnić też dziecku. 

Co ważne, przy ustalaniu alimentów, Sąd bierze pod uwagę rzeczywiste możliwości zobowiązanego rodzica co do jego zarobkowania. Stanowi to ratunek w sytuacji, gdy rodzic specjalnie nie wykorzystuje swoich możliwości zarobkowych, czyli np. gdy ma duże doświadczenia zawodowe i odpowiednie wykształcenie, a pracuje w zupełnie innej niedochodowej branży lub, gdy pracuje „na czarno” i nie ewidencjonuje swoich dochodów. Oczywiście sąd bierze pod uwagę też koszty życia zobowiązanego życia, bowiem granicą wysokości alimentów jest niedostatek zobowiązanego rodzica - wskazuje adwokat Agata Koschel-Sturzbecher. 

Obniżenie i podwyższenie alimentów

Sprawę sądową o podwyższenie lub obniżenie alimentów można założyć, gdy renta alimentacyjna wcześniej została już uregulowana przez sąd, np. w wyroku rozwodowym i gdy nastąpiła zmiana stosunków, która wpływa na wysokość alimentów. Przez zmianę stosunków należy tu rozumieć porównanie stanu faktycznego, który jest w momencie, gdy wysokość alimentów była ustalana do momentu końcowego, czyli, gdy sąd będzie orzekał o zmianie wysokości tych alimentów. Chodzić tu może np. o zwiększone potrzeby uprawnionego dziecka (np. poprzez konieczność kosztownego leczenia), czy zmniejszone możliwości zarobkowe zobowiązanego do płacenia rodzica (np. utrata pracy, choroba itp.). W celu prowadzenia sprawy o obniżenie lub podwyższenie alimentów składa się pozew do sądu. Pismo to musi spełnić wszystkie wymogi formalne pisma procesowego, wszystkie powoływane twierdzenia muszą być dobrze uzasadnione, zwłaszcza te tłumaczące obniżenie lub podwyższenie renty alimentacyjnej. Zgodnie z orzecznictwem: Sam fakt urodzenia się kolejnego dziecka nie pociąga za sobą automatycznie ustania obowiązku alimentacyjnego w stosunku do pozostałych dzieci. Może on ewentualnie wpłynąć na rozmiar istniejącego obowiązku (wysokość rat alimentacyjnych). (por. wyrok SN z dnia 14 maja 2002 r., V CKN 1032/00).