Fot. pixabay.com

Na tle innych sposobów zabezpieczania wzajemnych zobowiązań, gwarancję bankową wyróżnia abstrakcyjny charakter (zakres zobowiązania gwaranta nie zależy od ważności i zakresu zobowiązania, wynikającego z umowy zawartej pomiędzy kontrahentami), a także fakt, iż pozwala uprawnionemu podmiotowi praktycznie natychmiast otrzymać żądaną kwotę. Taki instrument wydaje się być zatem doskonałym narzędziem ochrony interesów kontrahenta-wierzyciela. Czy tak jest w rzeczywistości? Czy niesie on także korzyści dla kontrahenta-dłużnika? Na czym właściwie polega mechanizm działania gwarancji bankowej? Na te i inne pytania udzielamy odpowiedzi w niniejszym artykule. Natomiast przedsiębiorstwa, które chcą poznać bliżej warunki uzyskania gwarancji bankowej lub skontaktować się z doradcą w mBanku, zachęcamy do odwiedzenia strony: https://www.mbank.pl/msp-korporacje/finansowanie-handlu/gwarancje/.

Gwarancja bankowa – na czym to polega?

Bank udzielający gwarancji jest zobowiązany do wykonania świadczenia pieniężnego na rzecz beneficjenta gwarancji w sytuacji, gdy zaistnieją okoliczności, uprawniające beneficjenta do żądania zapłaty. Wspomniane okoliczności pojawiają się wówczas, gdy zleceniodawca gwarancji nie wywiąże się ze swoich zobowiązań wobec jej beneficjenta, czyli innymi słowy – nie wykona postanowień zawartej z nim umowy lub wykona je w sposób niespełniający ustalonych wymagań. Taki mechanizm pozwala kontrahentowi-wierzycielowi zabezpieczyć się na wypadek problemów finansowych lub po prostu złej woli kontrahenta-dłużnika. Warto przy tym podkreślić, że gwarancja bankowa może być atutem także z perspektywy zleceniodawcy, ponieważ już samo jej wystawienie umacnia jego wiarygodność w oczach partnera. Dlaczego? Powód jest prosty: banki udostępniają ten instrument wyłącznie podmiotom będącym w dobrej kondycji finansowej, i rokującym zachowanie tego stanu rzeczy przynajmniej w okresie ważności gwarancji.

Strony gwarancji bankowej

Wystawienie gwarancji bankowej mogą zlecać przedsiębiorstwa, będące klientami Banku. Zleceniodawca nie jest stroną gwarancji – stosunek prawny powstaje pomiędzy bankiem-gwarantem (podmiotem zobowiązanym) a beneficjentem gwarancji (podmiotem uprawnionym). Czasami zachodzi konieczność włączenia do transakcji dodatkowego banku działającego po stronie beneficjenta. Wówczas bank zleceniodawcy, na podstawie instrukcji swojego klienta, występuje do innego banku (najczęściej zagranicznego) z wnioskiem o wystawienie gwarancji i udziela swojej regwarancji, zobowiązując się w niej do pokrycia wypłaty w wypadku, gdyby bank gwarantujący otrzymał roszczenie od beneficjenta. Mamy wtedy do czynienia z gwarancją pośrednią

Gwarancja bankowa – prosty przykład zastosowania

Pomocny w uchwyceniu istoty działania gwarancji bankowej będzie następujący przykład. Podmiot A (kontrahent-dłużnik) zamierza dokonać zakupu towaru na warunkach kredytowych od podmiotu B (kontrahenta-wierzyciela). Ponieważ ten ostatni nie ma jednak pełnego zaufania do podmiotu A (dłużnika), uzależnia wykonanie transakcji sprzedaży od udzielenia przez bank gwarancji, że podmiot A (dłużnik) ureguluje wobec niego swoje zobowiązanie finansowe, czyli po prostu zapłaci za zakupiony towar. Podmiot A (dłużnik), aby doprowadzić do zawarcia pożądanej umowy kupna, zleca bankowi-gwarantowi wystawienie gwarancji.

Co można zabezpieczyć gwarancją?

Gwarancja bankowa może być wykorzystywana nie tylko w celu zabezpieczenia zapłaty za sprzedany towar czy zrealizowaną usługę. W praktyce, instrument ten odznacza się bardzo szerokim zakresem zastosowań, czego dowodzi poniższa lista przykładowych, najczęściej występujących  rodzajów gwarancji:

• gwarancja spłaty kredytu,
• gwarancja zapłaty za towary lub usługi,
• gwarancja dobrego wykonania kontraktu,
• gwarancja zwrotu zaliczki,
• gwarancja celna (także tranzytowa),
• gwarancja przetargowa (wadialna),
• gwarancja zapłaty rat leasingowych,
• gwarancja zabezpieczająca należności podatkowe (także z tytułu akcyzy) .

Powyższe zestawienie pokazuje, że gwarancją bankową można objąć praktycznie każdą wierzytelność – zarówno tę już istniejącą w momencie jej wystawienia, jak i taką, która dopiero powstanie w przyszłości. Co więcej, może być to wierzytelność warunkowa albo bezwarunkowa, wymagalna albo niewymagalna.

Gwarancja bankowa – treść i forma

Ostateczny kształt treści gwarancji bankowej zależy przede wszystkim od celu, w związku z którym ma ona zostać wystawiona. Co ważne, pracujący nad jej zapisami zleceniodawca oraz bank-gwarant, dążą do tego, aby treść ta była jasna, precyzyjna, a przy tym nie rodziła żadnych wątpliwości interpretacyjnych. O ile praktycznie w każdej gwarancji bankowej można znaleźć takie elementy jak: wskazanie zabezpieczanej wierzytelności i beneficjenta, kwota gwarancji, wymagane przy żądaniu zapłaty dokumenty, termin obowiązywania i zobowiązanie banku do wypłaty świadczenia pieniężnego, o tyle brzmienie pozostałych zapisów zależy już od rodzaju wystawianej gwarancji. Co jeszcze może zatem zostać określone w treści gwarancji bankowej?

• bezwarunkowość lub warunkowość gwarancji;
• termin w jakim bank-gwarant będzie musiał zrealizować wypłatę;
• możliwość ewentualnego obniżenia lub zwiększenia sumy gwarancyjnej;
• forma żądania zapłaty oraz zapisy określające treść oświadczenia beneficjenta;
• czynniki powodujące wygaśnięcie gwarancji;
• uprawnienie banku do weryfikacji tożsamości beneficjenta;
• miejsce złożenia żądania zapłaty;
• prawo, jakiemu podlega gwarancja.

Warto także dodać, iż zapisy zawarte w gwarancji bankowej mogą regulować kwestie związane z przelewem wierzytelności – w tym kontekście może pojawić się np. zastrzeżenie, że gwarancja jest niezbywalna.

Realizacja prawa wynikającego z gwarancji

Charakter zobowiązania zawartego w gwarancji bankowej przesądza o tym , że może, ale nie musi dojść do realizacji wyrażonych w niej praw. Podjęcie takiego zobowiązania przez gwaranta nie skutkuje rzeczywistym przepływem środków pieniężnych, lecz jedynie stwarza możliwość (i jednocześnie ryzyko), że taki przepływ wystąpi w przyszłości. Bank dokonuje bowiem wypłaty świadczenia pieniężnego z tytułu udzielonej gwarancji dopiero wówczas, gdy beneficjent zwróci się do niego z żądaniem zapłaty sumy gwarancyjnej lub jej części, przedkładając dokumenty zgodne z warunkami wskazanymi w gwarancji. Uznaje się, że bank-gwarant wykonał swoje zobowiązanie z gwarancji z chwilą przekazania beneficjentowi należnej kwoty. Zlecenie wystawienia gwarancji bankowej lub umowa o jej udzielenie zawiera zazwyczaj zapisy, w myśl których udzielającej jej instytucji będzie przysługiwało roszczenie zwrotne (regres)  względem zleceniodawcy.

W jakich przypadkach wygasa gwarancja bankowa?

Gwarancja bankowa jest ważna jedynie przez określony czas, a co za tym idzie – po upływie wskazanego terminu beneficjent nie może już zrealizować wynikających z niej praw. W praktyce, gwarancja bankowa może wygasnąć także z innych, mniej lub bardziej oczywistych, powodów, wskazanych w treści gwarancji. Stanie się tak np. w sytuacji, gdy:

• zleceniodawca gwarancji udokumentuje gwarantowi wywiązanie się ze swojego zobowiązania wobec jej beneficjenta,
• beneficjent zrezygnuje z przysługującego mu zabezpieczenia, czyli po prostu zwróci dokument gwarancji lub pisemnie potwierdzi zwolnienie gwaranta z przyjętych zobowiązań,
• zaistnieją inne okoliczności, wskazane w treści gwarancji (np. kwota gwarancji zostanie wyczerpana na skutek dokonanych wypłat).

Co jeszcze warto wiedzieć?

Gwarancja bankowa to coraz chętniej wykorzystywany przez przedsiębiorstwa instrument podnoszący bezpieczeństwa obrotu. Obserwując poczynania firm z różnych segmentów, można odnieść wrażenie, że instrument ten powoli wypiera inne – skomplikowane i droższe – sposoby zabezpieczania kontraktów. Nie powinno to dziwić, ponieważ gwarancje bankowe nie tylko skutecznie chronią wierzyciela przed ryzykiem niewypłacalności dłużnika, ale także pozwalają kontrahentowi zwiększyć swoją wiarygodność. Co więcej, nie wiążą się one z koniecznością angażowania własnych środków pieniężnych (np. w postaci kaucji zabezpieczającej), a co za tym Idzie, nie wpływają negatywnie na płynność finansową firmy. Przedsiębiorstwa – zwłaszcza małe i średnie – powinny więc w razie potrzeby, przynajmniej rozważyć skorzystanie z tego rodzaju usługi bankowej.