Prawa autorskie są tak ważne, że odszkodowania za ich naruszenie mogą być oderwane od rzeczywistości. Taka zasada została przyjęta nie tylko w wielu krajach UE, ale także w USA. W Polsce przez wiele lat prawo przewidywało, że w razie naruszenia praw autorskich pokrzywdzony podmiot może żądać trzykrotności lub dwukrotności "stosownego wynagrodzenia", niezależnie od faktycznie poniesionej szkody. Regulował to (i właściwie nadal reguluje) art. 79 ustawy o prawie autorskim.

Trzykrotność odrzucona

W roku 2015 sprawa dotycząca art. 79 trafiła przed Trybunał Konstytucyjny. Ten orzekł, że naliczanie odszkodowania niewspółmiernego do szkody jest niezgodne z konstytucją. Niestety ten wyrok miał ograniczony zakres. Art. 79 przewidywał bowiem dwukrotność wynagrodzenia w razie naruszenia niezawinionego oraz trzykrotność w razie naruszenia zawinionego. Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym dotyczyło tylko trzykrotności.

Wytworzyła się nieco dziwaczna sytuacja. Trzykrotność została wykreślona z polskich przepisów, ale dwukrotność została. Oznaczało to, że osoba dokonująca naruszenia niezawinionego może zapłacić odszkodowanie oderwane od rzeczywistości, podczas gdy naruszenie zawinione powinno być naprawione na bardziej rozsądnych zasadach. Było to wbrew logice, ale... na to wyszło.   

Dwukrotność przed unijnym Trybunałem

Dwukrotność stosownego wynagrodzenia nie trafiła przed polski Trybunał Konstytucyjny (i pewnie nieprędko trafi). Należy natomiast odnotować, że wczoraj zapadł wyrok dotyczący dwukrotności. Wydał go Trybunał Sprawiedliwości UE, który rozstrzygnął sprawę OTK vs SFP (sygn. C‑367/15).

Tło sporu było następujące. Stowarzyszenie Filmowców Polskich (SFP) jest tzw. organizacją zbiorowego zarządzania, która reprezentuje posiadaczy praw do filmów. Oławska Telewizja Kablowa (OTK) miała podpisaną umowę z SFP, ale ta umowa została wypowiedziana w roku 1998. Mimo to OTK nadal korzystała z utworów, których twórców reprezentowała SFP. 

Postanowieniem z dnia 6 marca 2009 r. Komisja Prawa Autorskiego ustaliła wynagrodzenie, jakie powinna odprowadzić telewizja kablowa. OTK zapłaciła ponad 34 tys. zł. SFP uznała tę kwotę za zbyt niską i poszła do sądu domagając się ponad 390 tys. zł. Sąd Okręgowy we Wrocławiu zasądził od OTK na rzecz SFP kwotę 160 tys. zł. 

OTK i SFP sądziły się dalej. Sprawa dotarła do Sądu Najwyższego, potem wracała do sądu we Wrocławiu. Gdy Sąd Najwyższy rozpatrywał sprawę po raz trzeci, pojawiły się u niego wątpliwości co do wspomnianego art. 79 prawa autorskiego. Sąd Najwyższy zaczął się zastanawiać, czy żądanie odszkodowania w wysokości dwukrotności lub trzykrotności stosownego wynagrodzenia może być uznane za zgodne z prawem UE. 

Sąd Najwyższy zadał Trybunałowi pytanie, czy art. 13 dyrektywy 2004/48 (w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej.) może być interpretowany w ten sposób, że uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać naprawienia wyrządzonej mu szkody poprzez zapłatę dwukrotności lub trzykrotności stosownego wynagrodzenia bez konieczności wykazywania szkody i związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem naruszającym jego prawa a szkodą. 

Silniejsza ochrona? To dozwolone!

Unijny Trybunał nie zastanawiał się nad kwestią trzykrotności bo to zostało rozstrzygnięte przez polski Trybunał Konstytucyjny. Pozostała kwestia dwukrotności.

TSUE uznał, że dyrektywa 2004/48 wprowadza tylko minimalne standardy dotyczące poszanowania praw własności intelektualnej i nie zakazuje państwom członkowskim ustanowienia środków "silniejszej ochrony". Zdaniem Trybunału takiego rozumienia nie może podważyć fakt, że odszkodowanie obliczone na podstawie dwukrotności jest nieproporcjonalne do poniesionej szkody. Taka cecha jest - według TSUE - nieodłącznym aspektem każdego odszkodowania ryczałtowego, które jest przewidziane wyraźnie w przepisach wspomnianej dyrektywy (w art. 13 ust. 1 akapit drugi lit. b)

Ponadto - zdaniem Trybunału -  polskie sądy wcale nie są zobowiązane do stosowania tego sposobu obliczania odszkodowań.

- Nie można z pewnością wykluczyć, że w wyjątkowych wypadkach odszkodowanie za szkodę obliczone na podstawie dwukrotności hipotetycznej opłaty licencyjnej mogłoby na tyle wyraźnie i znacząco wykraczać poza rzeczywiście poniesioną szkodę, że tego rodzaju żądanie stanowiłoby zakazane w art. 3 ust. 2 dyrektywy 2004/48 nadużycie prawa. Z uwag sformułowanych przez rząd polski w trakcie rozprawy wynika jednak, że zgodnie z mającym zastosowanie w postępowaniu głównym uregulowaniem sąd polski nie jest w takim wypadku związany żądaniem uprawnionego, którego prawo zostało naruszone - czytamy w uzasadnieniu wyroku. 

Takie czasy?

Powyższy wyrok został dość rzeczowo uzasadniony. Z drugiej strony trudno się oprzeć wrażeniu, że unijny Trybunał przychyla się ostatnio ku bardziej restrykcyjnym interpretacjom prawa autorskiego. W zeszłym roku zamieszczanie linków stało się bardziej ryzykowne, a ponadto TSUE stwierdził, że podmiot praw autorskich może żądać zabezpieczenia sieci Wi-Fi hasłem. Ponadto rzecznik generalny TSUE sugerował, że oglądanie streamingu może być formą piractwa, podobnie jak sprzedawanie sprzętu.

Poniżej uzasadnienie wyroku w sprawie w sprawie OTK vs SFP (sygn. C‑367/15). 

C‑367-15 by Dziennik Internautów on Scribd

* - Linki afiliacyjne. Kupując książki poprzez te linki wspierasz funkcjonowanie redakcji Dziennika Internautów.