Działania w sieci podlegają określonym zasadom. Głównie dotyczy to kwestii związanych z ochroną praw autorskich. Aktualnie społeczna świadomość konieczności ochrony sukcesywnie wzrasta. Coraz częściej można także zaobserwować podejmowanie zabiegów mających na celu przeciwdziałanie przekraczaniu granicy dozwolonego użytku.

fot. - Joanna Basińska, radca prawny w Kancelarii Prawniczej Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k. z siedzibą w Poznaniu

Strona internetowa czy cały serwis wraz z jego grafiką i funkcjonalnościami są jako całość chronione ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Podobnej ochronie mogą podlegać także konkretne elementy tej strony, np. materiały graficzne lub tekstowe - artykuły, komentarze, informacje, poradniki, opinie. Muszą one jednak stanowić odrębne utwory w rozumieniu prawa autorskiego.

Prawo przedruku

Prawo autorskie czyni ukłon w stosunku do społecznej potrzeby szybkości obiegu informacji. Wykorzystywanie w mediach cudzych tekstów dozwolone jest w ramach prawa przedruku i to bez uzyskiwania zgody autora. Prawo przedruku jest jedną z form dozwolonego użytku publicznego utworów chronionych. W skrócie, przedrukiem możemy nazwać prawo rozpowszechniania już upublicznionych utworów w celach informacyjnych. Swoboda czerpania z innych niż własne źródła mieścić się musi w zakresie wynikającym z dozwolonego użytku, sprecyzowanym w przepisach ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Nie dla wszystkich prawo przedruku

Prawo przedruku przeznaczone jest dla mediów. Przepis wskazuje wprost, że z przedruku korzystać może prasa, radio i telewizja. Definicji prasy szukać należy w ustawie o prawie prasowym. Nie rozstrzygnięto jednoznacznie, czy z wyliczenia tego mogą wprost korzystać podmioty prowadzące serwisy czy portale internetowe. Art. 25 ust. 4 prawa autorskiego, wychodząc naprzeciw dzisiejszym realiom, wskazuje, że przepisy o prawie przedruku stosuje się odpowiednio do publicznego udostępniania utworów w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. Nawiązuje zatem do internetu.

Rozbieżności interpretacyjne pojawiają się w odniesieniu do pojęcia "odpowiedniego stosowania" przepisów. Warto zasygnalizować, że funkcjonują aktualnie dwa odmienne stanowiska w tej sprawie. Pierwsze, bardzo elastyczne, pozwalające przyjąć, że prawo przedruku dotyczy wszystkich serwisów, portali internetowych, bez względu na możliwość zakwalifikowania ich do prasy w rozumieniu prawa prasowego. Natomiast zgodnie z drugim poglądem działalność internetowa serwisu powinna odzwierciedlać kryteria dla prasy charakterystyczne, wyszczególnione w ustawie o prawie prasowym.

Stosownie do art. 7 ust. 2 ustawy prawo prasowe "prasa" oznacza publikacje periodyczne, które nie tworzą zamkniętej, jednorodnej całości, ukazujące się nie rzadziej niż raz do roku, opatrzone stałym tytułem albo nazwą, numerem bieżącym i datą, a w szczególności: dzienniki i czasopisma, serwisy agencyjne, stałe przekazy teleksowe, biuletyny, programy radiowe i telewizyjne oraz kroniki filmowe. Prasą są także wszelkie istniejące i powstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazywania, w tym także rozgłośnie oraz tele- i radiowęzły zakładowe, upowszechniające publikacje periodyczne za pomocą druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania. Prasa obejmuje również zespoły ludzi i poszczególne osoby zajmujące się działalnością dziennikarską.

Na marginesie warto zauważyć, że zawarta w ustawie definicja prasy nie przystaje do dzisiejszej rzeczywistości, choć twórcy bez wątpienia starali się myśleć przyszłościowo. Ustawa pochodzi z 1984 r. i od tego czasu wiele – w zakresie postępu technicznego – uległo zmianie. Na przykład rzadkością są dziś radiowęzły zakładowe wymienione w ustawowej definicji.

Odpowiednie stosowanie przepisów art. 25 prawa autorskiego w myśl drugiej z wymienionych koncepcji pozwala na zakwalifikowanie serwisów internetowych jako prasy, jeżeli są odpowiednikami prasy papierowej. Dotyczy to elektronicznych wydań prasy oraz odpowiednio telewizji internetowej i radia. Z kolei serwisy internetowe niemające tradycyjnych odpowiedników są prasą, jeżeli równolegle spełniają kryteria ustawowej definicji. Do prasy zaliczane są zatem strony/serwisy internetowe służące do regularnego, cyklicznego publikowania informacji. Coraz częściej można również spotkać się z poglądem, iż by określić serwis internetowy jako prasę, konieczna jest rejestracja danego tytułu prasowego w sądzie właściwym do rejestracji tytułów prasowych. W przeciwnym razie korzystanie z instytucji dozwolonego użytku publicznego w zakresie prawa przedruku stać może pod znakiem zapytania. W kolejnej części komentarza przedstawione będą warunki legalności przedruku, w tym wymogi, jakie musi spełniać tekst, aby uznać go za przedruk, oraz obowiązki podmiotu dokonującego przedruku. W kolejnej części komentarza przedstawione zostaną wskazówki, jak korzystać z prawa przedruku oraz informacje na temat kosztów, jakie się z tym wiążą.

Joanna Basińska

Autorka jest radcą prawnym w Kancelarii Prawniczej Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k. z siedzibą w Poznaniu