1. Poznaj swój typ zachowania

Trening asertywności uzależniony jest od typu osobowości. Dlatego - by rozpocząć ćwiczenia - najpierw należy zdobyć wiedzę na temat cech własnego charakteru. Na przykład, rozwijanie umiejętności asertywnych w przypadku osób, które reagują w sposób uległy, polega na zwiększaniu świadomości swoich praw oraz wzmacnianiu pewności siebie, natomiast w przypadku zachowań manipulacyjnych - uświadamianiu sobie konsekwencji własnego postępowania i zwiększaniu szacunku dla innych.

2. Naucz się rozmawiać

Osoby nieasertywne często posługują się zwrotami typu: „Przepraszam bardzo, ale niestety nie mogę…”, „A może mógłbyś poprosić kogoś innego?” (zachowania uległe) lub np. „Oczywiście na ciebie nigdy nie można liczyć”, „Jeżeli tego nie zrobisz, to…” (zachowania agresywne). Trenując asertywność, należy pamiętać, że twoje prawa są jednocześnie prawami drugiego człowieka. Trzeba umieć znaleźć konsensus pomiędzy własnymi potrzebami i oczekiwaniami a tym, czego wymagają od nas nasi rozmówcy.

3. Znaj konsekwencje własnego postępowania

Każda nasza decyzja, każde słowo, które padnie w rozmowie z szefem, pracownikiem czy członkiem rodziny ma swoje konsekwencje. W momencie gdy nieobce są nam np. zachowania uległe, można być pewnym, że prędzej czy później przyjdzie taki moment, kiedy frustracja osiągnie swój szczyt. Bardzo często jej efektem jest niekontrolowany wybuch agresji, będący wynikiem skumulowania negatywnych emocji wynikających z poczucia bycia wykorzystywanym przez innych. Trzeba jednak wiedzieć, że zachowując się ulegle, agresywnie, manipulacyjnie, osiągamy swoje cele znacznie później, niż gdybyśmy postępowali w sposób asertywny.

4. Bądź asertywny w relacjach zawodowych

Asertywna postawa w środowisku pracy może przynieść wiele korzyści. Na pewno ułatwi sprawną komunikację ze współpracownikami, przełożonymi lub klientami, a jednocześnie pozwoli niwelować ewentualne manipulacje z ich strony. Poza tym osoba asertywna nie wywołuje konfliktów, a w ich miejsce proponuje konstruktywne sposoby rozwiązania problemu, skłaniając do siebie nawet najbardziej nieasertywne typy osobowości współpracowników.

5. Zdradzi cię własna mowa ciała

Jeżeli myślisz o sobie w sposób negatywny, wówczas taka postawa jest widoczna w twoim zachowaniu. Unikasz wtedy kontaktu wzrokowego, kulisz ramiona, a twoje ruchy stają się niepewne. Tego typu zachowanie jest natychmiast zauważane przez inne osoby, co wpływa na sposób, w jaki reagują. Z kolei kiedy to ty obserwujesz postępowanie innych wobec ciebie, to potwierdzają się twoje myśli oraz utrwala postawa i zachowanie. Tworzy się wtedy błędne koło. Trening asertywności pozwala na przerwanie tego schematu.

6. Komunikat „Ja” nie musi być oskarżeniem

Komunikat „Ja” nie oskarża, więc nie jest odbierany jako atak. Z kolei rozmowa zaczynająca się od słów „uważam, że Ty…” jest tak naprawdę zamaskowaną formą komunikatu „Ty”, zatem takiego, który narusza terytorium rozmówcy. Pamiętaj, że słowa mówiące o odczuciach są o wiele bardziej skuteczne niż komunikaty obwiniające lub atakujące drugą osobę.

7. „Ja” w kontakcie z przełożonym

Nie tłum swoich emocji. Jeżeli jesteś niezadowolony, że twój przełożony po raz kolejny zleca ci dodatkową pracę, to zareaguj. Nie czekaj, aż skumulowane emocje będą na tyle silne, że nastąpi wybuch złości. Przygotuj się do rozmowy, zastanów się, co chcesz mu powiedzieć i w jakiej formie. Pamiętaj też, że w kontakcie z przełożonym komunikaty „Ja” przynoszą lepsze rezultaty niż komunikaty „Ty”.

8. Możesz prosić i oczekiwać, ale asertywnie

Nieasertywna prośba sprowadza się do tego, że nie dopuszcza możliwości odmowy, a to z kolei może bardzo negatywnie wpływać na relacje z otaczającym nas środowiskiem. Pamiętaj, że zanim wyrazisz prośbę lub oczekiwanie, przygotuj zaplecze, czyli zastanów się, co się stanie, jeżeli twój rozmówca nie zgodzi się lub udzieli wymijającej odpowiedzi. Jeżeli rozmówca będzie chciał zastanowić się i rozważyć prośbę, to koniecznie ustal z nim konkretny termin, w którym przekaże swoją decyzję.

9. Asertywność to także umiejętność powiedzenia NIE

Odmawiając, zacznij od wypowiedzenia zdecydowanym tonem słowa „nie”. Następnie jasno i konkretnie przekaż swoją decyzję, powiedz np. „nie zrobię”, „nie pożyczę”, „nie przyjdę”. Na końcu dodaj krótkie, ale prawdziwe uzasadnienie motywu. Pamiętaj tylko, że asertywna odmowa jest reakcją na prośbę, a nie na polecenie służbowe!

10. Krytyka? OK!

Najczęściej krytyka jest odbierana jako forma słownego ataku. Dlatego reagujemy na nią zazwyczaj w sposób nieasertywny. Niesłusznie, bo krytyka nie jest wyrokiem, ale rodzajem informacji zwrotnej. Asertywna reakcja zależy od tego, w jaki sposób ją oceniasz. Na początku należy sprawdzić, czy krytyczny komentarz jest faktem czy opinią rozmówcy. Jeżeli faktem – należy się z nim zgodzić, jeżeli opinią – zgadzasz się tylko wtedy, gdy jest słuszna. Przykładowo, twój współpracownik wyraża w stosunku do ciebie krytykę słowami: „Jesteś bałaganiarzem”. Jeżeli zarówno w domu, jak i w pracy trudno jest ci utrzymać porządek, twoje biurko codziennie zasypane jest dokumentacją, to nie zaprzeczaj faktom i zgódź się z krytyką. Możesz wówczas powiedzieć: „tak wiem o tym, też tak myślę” lub „też tak uważam”. Natomiast, jeżeli dzisiaj wyjątkowo na twoim biurku panuje nieporządek, to możesz zgodzić się z opinią kolegi lub nie. Jeżeli uważasz, że krytyka jest niesłuszna, możesz odpowiedzieć: „ja tak o sobie nie myślę” lub „ja tak nie uważam”. Ponadto, gdy jesteś świadomy popełnionego błędu i spodziewasz się, że zostanie on zauważony, możesz uprzedzić krytykę. Będziesz wówczas w bardziej komfortowej sytuacji. Przyznanie się do popełnionego błędu wymaga odwagi, jednak zyskasz wtedy szacunek rozmówcy.

Na koniec pamiętaj, że asertywność nie jest cechą wrodzoną, ale nabytą, którą możesz rozwijać każdego dnia. Wiedza ta nie tylko ułatwi ci egzekwowanie własnych praw, ale sprawi, że niezależnie od sytuacji zawsze zachowasz się godnie oraz w zgodzie z własnymi przekonaniami, uczuciami, opiniami i wartościami.

Porada została przygotowana na podstawie kursu online z certyfikatem „Asertywność” netAkademia.pl - projektu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Zobacz także: Pigułki Wiedzy: Jak mówić NIE szefowi i skutecznie negocjować podwyżkę?