Implementacja nowych technologii w stosunku do istniejących miejsc pracy wymaga specyficznych dla danej technologii umiejętności, czego konsekwencją jest fakt, że niektórzy pracownicy mogą nie być w stanie dostosować się do wymagań danej technologii. Możliwa jest sytuacja, w której nie będą one w stanie zaimplementować zmian wynikających z neutralnego postępu technologicznego.

Rozwój technologiczny, automatyzacja procesów produkcyjnych, przyczyniają się do redukcji zatrudnienia oraz uznania wielu tradycyjnych zawodów za zbędne. Jedne gałęzie gospodarki wypierają inne, w związku z czym zachodzi konieczność przekwalifikowania, czy przezawodowienia siły roboczej. Poglądy na temat pracy w społeczeństwie rozwiniętym technologicznie są skrajnie różne, od pesymistycznych, twierdzących, że postęp technologiczny rozwinie się na tyle ekspansywnie, że do wykonywania pracy wystarczy jedynie 5% siły roboczej, a bezrobocie stanie się głównym problemem społecznym, do bardzo optymistycznych upatrujących w rozwoju technologicznym między innymi poprawy jakości życia (krótszy czas pracy, więcej czasu wolnego, który można odpowiednio zorganizować).

Bezrobocie technologiczne czyli bezrobocie powstałe w wyniku odkrywania nowych metod ekonomizacji pracy w szybszym tempie niż pojawiają się nowe obszary zatrudnienia. Bezrobocie to może mieć trzy wymiary:

• przejściowy
• strukturalny
• permanentny

Bezrobocie technologiczne w krótkim i długim okresie

Źródło: M. Bitner, Czas technologii Praca i instytucje rynku pracy w XXI wieku, Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych

W krótkim okresie czasu bezrobocie technologiczne bardzo niekorzystnie wpływa na rynek pracy powodując niepełne zagospodarowanie siły roboczej – tempo likwidacji dotychczasowych miejsc pracy jest znacznie wyższe od tempa powstawania nowych miejsc pracy. Sytuacja ta jest zatem niekorzystna i kraje zagrożone takim bezrobociem powinny stosować rozważną politykę w tym obszarze.

Polska to jeden z krajów europejskich najsilniej narażony na wpływ rozwoju technologicznego na rynek pracy. W 2014 r. Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych (WISE), specjalizujący się w doradztwie strategicznym, analizach ekonomicznych i instytucjonalnych opublikował raport „Czy robot zabierze ci pracę? Sektorowa analiza komputeryzacji i robotyzacji europejskich rynków pracy”. Raport uznał Polskę za jedno z państw należących do ścisłej czołówki pod względem podatności na automatyzację zadań wykonywanych w pracy.

Odsetek miejsc pracy silnie zagrożonych przez automatyzację w Europie wg PKB per capita

Źródło: Raport „Czy robot zabierze ci pracę? Sektorowa analiza komputeryzacji i robotyzacji europejskich rynków pracy”, Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych, Warszawa 2014.

Wiele opracowań wskazuje zawody, które mogą być najbardziej i najmniej zagrożone w kontekście rozwoju technologicznego. Jednym z nich jest opracowanie „Zatrudnienie w Polsce 2013” Instytutu Badań Strukturalnych oraz prognozy na portalu PrognozowanieZatrudnienia.pl. Wskazywane są tu zawody przegrane (spadek liczby zatrudnienia) i zawody wygrane (wzrost liczby zatrudnionych). Głównymi wygranymi w 2020 r. będą specjaliści w kwestiach ekonomicznych, technicznych i prawnych, a przegranymi robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy.

>> Czytaj także: Czy robot zabierze Ci pracę? Robotyka a rynek pracy w XXI wieku

Wygrani i przegrani na rynku pracy w 2020 roku

Niestety polskiego rynku pracy nie cechuje dobre przygotowanie do nieuniknionych zmian. Kluczowe znaczenie ma tu bowiem dopasowanie wykształcenia do potrzeb rynku pracy. Piotr Lewandowski z Instytutu Badań Strukturalnych przeprowadził analizę porównawczą kierunków kształcenia na wyższych uczelniach w Polsce i Niemczech w 2012 roku. W Niemczech 49% studentów zdobywała wykształcenie na kierunkach technicznych, przyrodniczych, związanych ze zdrowiem lub z opieką społeczną. W Polsce wskaźnik ten wyniósł jedynie 30%, natomiast nauki humanistyczne – aż 38%.

Dopasowanie wykształcenia do rynku pracy Niemcy vs Polska 2012

Postulować należy zatem dostosowanie rynku pracy do nowych wyzwań poprzez wsparcie adaptacji wzrostu produktywności gospodarki oraz dynamizacji sektora edukacyjnego XXI wieku w tym w szczególności zdolności adaptacyjnych. Podkreślić należy, iż w wielu zamożnych państwach nie podjęte zostały wystarczające działania prowadzące do znalezienia dobrych miejsc pracy dla osób, które straciły posady z powodu postępu technicznego. Nadmiar taniej siły roboczej skutkował zaś brakiem motywacji przedsiębiorstwa do inwestycji, które spowodowałyby wzrost wydajności.

Autor: dr Łukasz Kryśkiewicz, pracownik Ministerstwa Cyfryzacji

Źródła:

1. Bitner M., Czas technologii Praca i instytucje rynku pracy w XXI wieku, Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych.
   
2. Lesner W., Rola doradcy zawodowego na zmieniającym się rynku pracy, Acta Pomeriana, nr 4/2012.
3. Raport „Czy robot zabierze ci pracę? Sektorowa analiza komputeryzacji i robotyzacji europejskich rynków pracy”, Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych, Warszawa 2014.
4. Raport „Zatrudnienie w Polsce 2013 – Praca w dobie przemian strukturalnych” Instytut Badań Strukturalnych, Warszawa 2014.
5. www.prognozowanieZatrudnienia.pl