Cyfrowa przepaść na polskim rynku pracy

Najnowsze badanie przeprowadzone przez Pracuj.pl w marcu 2024 roku na grupie ponad 2000 respondentów ujawnia znaczącą rozbieżność między samooceną kompetencji cyfrowych Polaków a rzeczywistością rynkową.

• Podczas gdy 65% badanych pozytywnie ocenia swoje umiejętności cyfrowe, dane Eurostatu pokazują, że zaledwie 44% Polaków w wieku 16-74 lat posiada podstawowe kompetencje w tym zakresie.

• To jeden z najniższych wyników w Unii Europejskiej, gdzie średnia wynosi 56%. Dla porównania, w przodującej w tym zakresie Holandii wskaźnik ten sięga 83%.

Szczególnie interesujący jest rozkład kompetencji cyfrowych w poszczególnych sektorach gospodarki.

• Najwyżej swoje umiejętności oceniają pracownicy branży IT (85%), następnie sektora finansowego (77%) oraz handlu i sprzedaży (72%).

• Na przeciwnym biegunie znajdują się przedstawiciele branży budowlanej, gdzie tylko 59% deklaruje dobre kompetencje cyfrowe.

Ta polaryzacja może prowadzić do pogłębienia się nierówności na rynku pracy.

"Kompetencje cyfrowe to dziś fundament funkcjonowania w nowoczesnym społeczeństwie i gospodarce. Mimo dynamicznego rozwoju technologii w Polsce, nasz kraj wciąż pozostaje w tyle za wieloma państwami Unii Europejskiej pod kątem biegłości w jej użytkowaniu. W obliczu coraz szybszego tempa rozwoju technologii, brak odpowiednich kompetencji staje się poważną przeszkodą w korzystaniu z narzędzi, które mogą znacząco poprawić jakość życia" - podkreśla Tomasz Półtorak, Product Design Field Manager w Pracuj.pl.

Kto się boi AI

Najwięcej obaw wyrażają pracownicy branż takich jak marketing i PR, HR i kadry oraz obsługa klienta. W tych zawodach AI może w znacznym stopniu zmieniać charakter pracy, co budzi niepokój.

W marketingu i PR sztuczna inteligencja jest coraz częściej wykorzystywana do automatyzacji procesów takich jak analiza danych, targetowanie kampanii reklamowych czy, odkąd modele językowe weszły na zdecydowanie wyższy niż dotychczas poziom, nawet tworzenie treści. To może prowadzić do obaw o redukcję zapotrzebowania na tradycyjne umiejętności, zmuszając pracowników do szybkiego przyswajania nowych technologii lub ryzyka utraty pracy.

Z kolei w HR i kadrach, AI może automatyzować procesy rekrutacyjne, takie jak przetwarzanie aplikacji czy analizowanie CV, co także może być postrzegane jako zagrożenie – choć często jest szansą.

Największe obawy dotyczące automatyzacji procesów wyrażają przedstawiciele następujących branż:

"Z naszej perspektywy AI stanowi nie tylko nowoczesne narzędzie, ale także daje ogromny potencjał do podniesienia efektywności realizowanych zadań. Z punktu widzenia kandydatów, wykorzystanie AI w procesie rekrutacyjnym przyczynia się do większego komfortu działania i lepszych efektów w dążeniu do znalezienia dopasowanej pracy. Dzięki automatyzacji pierwszych etapów rekrutacji, odpowiedzi na aplikacje przychodzą szybciej, a decyzje są oparte na rzeczywistych kompetencjach, nie na subiektywnych odczuciach." - wyjaśnia Michał Halemba, Senior Product Manager w Pracuj.pl.

Co więcej, algorytmy AI mogą precyzyjniej dopasowywać oferty pracy do indywidualnych kwalifikacji i preferencji, co zwiększa szansę na znalezienie odpowiedniego stanowiska – to dzieje się już w naszej nowej aplikacji mobilnej. W moim odczuciu AI to nie zagrożenie – to narzędzie, które umiejętnie wykorzystane czyni procesy bardziej ludzkimi i zorientowanymi na potrzeby użytkowników - dodaje.

Mniejsze obawy obserwuje się w sektorach, w których procesy są mniej podatne na automatyzację, jak logistyka, zakupy (44%), czy sprzedaż (43%). W zawodach takich jak kierowca czy magazynier, gdzie wdrożenie AI jest bardzo trudne, o ile w ogóle możliwe, tylko 25-30% pracowników wyraża podobne obawy. Może to oczywiście wynikać z mniejszego wpływu tej technologii na ich codzienną pracę.

Paradoks AI: gdy automatyzacja uwalnia kreatywność

Opinie na temat wpływu sztucznej inteligencji na rynek pracy są wśród respondentów podzielone.

• Ogólnie, 35% badanych wierzy, że sztuczna inteligencja nie wpłynie negatywnie na liczbę miejsc pracy, lecz przeciwnie, uwolni czas pracowników, umożliwiając im skupienie się na bardziej ambitnych zadaniach.

Tę perspektywę najczęściej wyrażają przedstawiciele branży IT, kadr zarządzających oraz prawnicy. W tych sektorach AI jest postrzegana jako narzędzie, które może automatyzować rutynowe, czasochłonne zadania, takie jak przetwarzanie danych, obsługa dokumentów czy zarządzanie codziennymi procesami operacyjnymi.

• Jednakże, prawie tyle samo respondentów (36%) nie zgadza się z tą tezą, co sugeruje, że wciąż obecne są obawy, że automatyzacja i rozwój AI mogą prowadzić do redukcji etatów.

• Pozostała część badanych (29%) nie ma jasnego zdania w tym kontekście. A to odzwierciedla niepewność i potrzebę dalszych dyskusji oraz obserwacji wpływu AI na rynek pracy.

Zaskakujące dane: które branże najbardziej chcą uczyć się AI?

Badanie Pracuj.pl pokazało, że istnieje duża gotowość do nauki i rozwijania umiejętności w zakresie AI.

• Aż 60% respondentów deklaruje chęć udziału w szkoleniu z zakresu sztucznej inteligencji, jeśli zostałoby ono zorganizowane przez ich pracodawcę.

Co ciekawe, zainteresowanie takimi szkoleniami wyrażają nie tylko pracownicy branż, gdzie AI jest już powszechnie stosowana, jak IT czy marketing, ale także osoby z zawodów, które zazwyczaj nie są kojarzone z automatyzacją i sztuczną inteligencją.

• Największą otwartość na szkolenia wykazują więc pracownicy branży urody i sportu, gdzie aż 77% jest chętnych do nauki.

• Również w sektorach takich jak magazynowanie (60%), gastronomia (59%), edukacja (59%), a nawet budownictwo i wykończenia (57%), pracownicy są zainteresowani poszerzeniem swojej wiedzy o AI.

Wskazuje to na rosnącą świadomość oraz potrzebę rozpoznania faktycznych szans i zagrożeń, jakie AI i automatyzacja mogą przynieść w ich pracy.

• 22% badanych nie wyraża zainteresowania szkoleniami z zakresu AI.

Może to wynikać z braku zrozumienia korzyści płynących z AI lub obaw przed trudnościami związanymi z jej wdrożeniem w ich codziennej pracy. Pozostała część respondentów pozostaje niezdecydowana, co może sugerować, że potrzebują więcej informacji na temat potencjalnych korzyści i zastosowań sztucznej inteligencji w ich branżach.

A kto z AI korzysta?

Jak pokazało badanie Pracuj.pl, obecnie jedynie 16% respondentów regularnie korzysta z narzędzi wykorzystujących sztuczną inteligencję w swojej pracy. To stosunkowo niewielki odsetek, co sugeruje, że mimo rosnącej dostępności technologii AI jej praktyczne zastosowanie w codziennych obowiązkach zawodowych jest wciąż ograniczone.

Aż 71% badanych nie korzysta z takich narzędzi, co może wynikać z braku dostępu do odpowiednich technologii, niewiedzy na temat ich istnienia, bądź też z nieprzystosowania organizacji do implementacji AI.

Reszta badanych nie jest pewna, czy narzędzia, z których korzystają, wykorzystują mechanizmy sztucznej inteligencji – może to oznaczać, że AI jest już obecna w niektórych miejscach pracy, ale pracownicy nie są tego świadomi – nie wiedzą bowiem, jakie mechanizmy wykorzystują narzędzia, z których korzystają.

Branżowi liderzy AI to

Najczęściej z narzędzi wykorzystujących AI korzystają pracownicy działów marketingu i PR, gdzie aż 50% z nich regularnie stosuje takie technologie. W tych branżach AI jest używana do automatyzacji procesów takich jak analiza danych, segmentacja klientów, personalizacja treści, a także do tworzenia kampanii marketingowych.

Kolejną grupą, która często korzysta z AI, są pracownicy IT oraz osoby zarządzające projektami w IT (34%). W tych obszarach sztuczna inteligencja jest wykorzystywana do zarządzania danymi, automatyzacji zadań oraz optymalizacji procesów projektowych.

Na trzecim miejscu znajdują się pracownicy HR i kadr (31%), gdzie AI wspiera procesy rekrutacyjne, zarządzanie talentami oraz analizę zaangażowania pracowników.

Te wyniki wskazują, że narzędzia bazujące na AI są najbardziej rozpowszechnione w branżach, które z natury są bardziej cyfrowe i gdzie automatyzacja może przynieść znaczące korzyści w zakresie efektywności i dokładności pracy.

Na tropie AI - kto śledzi rozwój nowych technologii?

Spośród respondentów, 37% stara się samodzielnie śledzić rozwój narzędzi opartych na sztucznej inteligencji. Choć AI jest wciąż rozwijającą się technologią, znaczna część pracowników dostrzega jej potencjał i czuje potrzebę pozostawania na bieżąco z nowinkami technologicznymi w tym zakresie.

Co ciekawe, największą grupę osób, które aktywnie śledzą rozwój AI, stanowią pracownicy IT (58%), a także marketingu i HR (po 55%). W tych branżach AI odgrywa coraz większą rolę, co może tłumaczyć zainteresowanie jej rozwojem.

46% respondentów nie śledzi samodzielnie rozwoju AI, co może wynikać z braku czasu, zainteresowania, lub poczucia, że AI nie ma bezpośredniego wpływu na ich codzienną pracę.

Co trzeci Polak eksperymentuje z AI po godzinach

36% badanych przez Pracuj.pl przyznało, że testowało możliwości narzędzi wykorzystujących sztuczną inteligencję w wolnym czasie, poza pracą.

• Co ciekawe, testowanie AI nie ogranicza się jedynie do branż, które mają z nią największą styczność, takich jak IT, marketing czy HR.

Narzędzia bazujące na AI testowali także przedstawiciele innych zawodów, takich jak osoby zarządzające firmami, sprzedawcy, magazynierzy, a nawet profesjonaliści zajmujący się urodą i sportem.

Podobnych doświadczeń nie ma jednak aż 50% badanych.

Praktyczne zastosowania AI

Badanie Pracuj.pl pokazuje, że Polacy już aktywnie wykorzystują sztuczną inteligencję w różnych aspektach związanych z karierą zawodową.

• Najczęściej AI wspiera tworzenie materiałów tekstowych do pracy (32% badanych), przygotowywanie CV (31%) oraz opracowywanie materiałów wizualnych (26%).

• Co ciekawe, kobiety częściej niż mężczyźni sięgają po AI przy tworzeniu materiałów wizualnych (30% w porównaniu do 23%).

Szczególnie interesujące jest rosnące zainteresowanie szkoleniami z zakresu sztucznej inteligencji.

• Aż 60% respondentów deklaruje chęć uczestnictwa w szkoleniach dotyczących AI, gdyby zostały zorganizowane przez ich pracodawcę.

• Najwyższą otwartość na takie szkolenia wykazują pracownicy branży urody i sportu (77%), magazynowania (60%), gastronomii (59%) oraz edukacji (59%).

Mobilna rewolucja w rekrutacji

Badanie ujawnia fundamentalną zmianę w sposobie, w jaki Polacy poszukują pracy.

• Aż 66% respondentów oczekuje możliwości aplikowania na oferty pracy bezpośrednio przez telefon, z dowolnego miejsca.

Ta zmiana w zachowaniach kandydatów wymusza na pracodawcach i portalach rekrutacyjnych dostosowanie swoich narzędzi do ery mobilnej.

"Na dynamicznym rynku pracy personalizacja staje się kluczowym elementem efektywnego poszukiwania zatrudnienia. Serwisy i aplikacje, które potrafią dostosować oferty do indywidualnych preferencji użytkowników na podstawie ich wcześniejszych wyszukiwań oraz określonych wymagań, znacząco zwiększają szanse na znalezienie odpowiedniej pracy" - tłumaczy Filip Łabędzki, Product Designer w Pracuj.pl.

Użytkownicy aplikacji mobilnych wskazują jednak na szereg barier, które utrudniają im korzystanie z tego typu narzędzi:

• Nadmiar reklam (56% wskazań) - znacząco obniża komfort korzystania z aplikacji
• Opłaty za dodatkowe funkcje (42%) - stanowią barierę w dostępie do zaawansowanych możliwości
• Częste błędy i awarie (31%) - podważają zaufanie do narzędzia
• Zbyt powolne działanie (28%) - frustruje użytkowników i wydłuża proces poszukiwania pracy

Sztuczna inteligencja w procesach rekrutacyjnych - między obawami a nadzieją

Badanie ujawnia złożony stosunek Polaków do wykorzystania sztucznej inteligencji w procesach rekrutacyjnych.

• Z jednej strony, 61% respondentów pozytywnie ocenia automatyczne rekomendacje ofert pracy bazujące na doświadczeniu zawodowym, a 57% docenia automatyczne uzupełnianie CV. 

• Z drugiej strony, aż 41% badanych wyraża sprzeciw wobec autonomicznych decyzji rekrutacyjnych podejmowanych przez AI.

Przyszłość rekrutacji - trendy i wyzwania

Analiza danych z badania Pracuj.pl pozwala wyodrębnić kluczowe trendy, które będą kształtować przyszłość procesów rekrutacyjnych w Polsce:

1. Personalizacja doświadczeń rekrutacyjnych

61% badanych docenia automatyczne dopasowywanie ofert na podstawie wcześniej określonych kryteriów, takich jak wynagrodzenie, lokalizacja czy tryb pracy. To sygnał, że kandydaci oczekują coraz bardziej spersonalizowanego podejścia w procesie poszukiwania pracy.

2. Hybrydowy model rekrutacji

38% respondentów pozytywnie ocenia model, w którym AI wspiera proces rekrutacyjny, ale ostateczne decyzje pozostają w rękach rekruterów. To wskazuje na potrzebę zachowania "ludzkiego pierwiastka" w procesach rekrutacyjnych.

3. Rosnące znaczenie kompetencji cyfrowych

69% badanych uważa, że w przyszłości umiejętność przyswajania nowych technologii będzie kluczowa dla rozwoju kariery. To jasny sygnał dla pracowników i pracodawców o kierunku, w jakim powinien zmierzać rozwój zawodowy.

Rekomendacje dla uczestników rynku pracy

W świetle wyników badania, można sformułować szereg praktycznych rekomendacji dla różnych grup uczestników rynku pracy:

Dla pracowników:

• Systematyczne rozwijanie kompetencji cyfrowych poprzez szkolenia i samokształcenie
• Otwartość na nowe technologie i narzędzia wspierające rozwój zawodowy
• Świadome korzystanie z możliwości, jakie daje sztuczna inteligencja w procesie poszukiwania pracy
• Zachowanie równowagi między wykorzystaniem technologii a rozwojem kompetencji miękkich

Dla pracodawców:

• Inwestycja w rozwój kompetencji cyfrowych zespołu poprzez dedykowane programy szkoleniowe
• Wdrażanie nowych technologii z poszanowaniem obaw i potrzeb pracowników
• Zachowanie transparentności w wykorzystaniu AI w procesach rekrutacyjnych
• Dostosowanie procesów rekrutacyjnych do oczekiwań mobilnych kandydatów

Badanie Pracuj.pl jednoznacznie wskazuje, że polski rynek pracy znajduje się w momencie przełomowym. Technologia i sztuczna inteligencja stają się nieodłącznym elementem procesów rekrutacyjnych, jednak kluczem do sukcesu będzie umiejętne połączenie innowacji technologicznych z czynnikiem ludzkim. W najbliższych latach to właśnie zdolność do adaptacji i gotowość do ciągłego rozwoju kompetencji cyfrowych będą decydować o konkurencyjności zarówno pracowników, jak i pracodawców.

Pobierz pełny raport z badania Pracuj.pl pt. "Wpływ technologii na pracę i rekrutację"