Czytaj także: 4-dniowy tydzień pracy - od kiedy w Polsce i w jakich branżach się sprawdzi?

Epidemia zmęczenia w polskich firmach

W Polsce blisko połowa osób aktywnych zawodowo jest zmęczona zarówno psychicznie (47 proc.), jak i fizycznie (42 proc.).

• Najczęściej są to osoby w wieku 25–34 lat. Ponadto Polacy spędzają w pracy średnio ponad 40 godzin tygodniowo - wynika z raportu Stowarzyszenia Koalicja Bezpieczni w Pracy (KBwP) „Zmęczony jak Polak w pracy: przyczyny, skutki i konsekwencje”.

Objawy przemęczenia: monotonia i brak motywacji

Z badania przeprowadzonego przez KBwP można wywnioskować, że zmęczenie w pracy jest złożonym zjawiskiem. Składa się na nie zarówno sfera fizyczna, psychiczna, jak i emocjonalna.

• Najczęściej odczuwanym przez pracowników symptomem zmęczenia jest poczucie monotonii i znudzenia w pracy (45 proc. ankietowanych).

• Na drugim miejscu znajduje się brak motywacji (41 proc.).

Z kolei pracodawcom doskwiera przewlekłe zmęczenie (39 proc) oraz złe samopoczucie, gorszy nastrój (45 proc.).

• Ich główne źródło zmęczenia to konieczność bycia w ciągłym stanie gotowości (36 proc.).

Niemal 1/3 pracodawców kojarzy zmęczenie z brakiem motywacji, niechęcią do pracy czy odliczaniem czasu do jej końca. Co ciekawe, w dużo mniejszym stopniu postrzegają tak to zjawisko pracownicy, którzy częściej wiązali zmęczenie z nadmiarem zadań, kwestiami fizycznymi oraz wypaleniem zawodowym - powiedziała Marta Wojewnik, przewodnicząca Koalicji Bezpieczni w Pracy, dyrektor zarządzająca CWS Workwear podczas prezentacji raportu.

Polacy w czołówce europejskich pracoholików

Dane Eurostatu wskazują na to, że Polacy pracują średnio 39,3 godzin tygodniowo. Według raportu polscy pracownicy spędzają w pracy blisko 41 godzin tygodniowo. Natomiast jeszcze więcej czasu przebywają w pracy przedstawiciele pracodawców - przeciętnie aż 44 godziny tygodniowo.

Nawet jak na nasz region Europy jest to dużo - od Polaków pracują dłużej np. Rumuni czy Grecy. Jakże daleko jest nam do Holendrów, którzy w pracy spędzają w tygodniu średnio 32,3 godziny. Mamy więc skąd czerpać wzorce, w jak sposób pracować wydajnie, ale krócej” - zauważa Marta Wojewnik.

Walka ze zmęczeniem: indywidualne strategie

Działania podejmowane przez pracowników i pracodawców w celu zwalczenia zmęczenia w pracy mają charakter indywidualny.

• Pracownicy planują krótkie przerwy, aby odświeżyć umysł i ciało (38 proc.) oraz kończą pracę o wskazanych godzinach (36 proc.).

• Pracownicy niechętnie proszą o pomoc członków swojego zespołu (jedynie 16 proc.) i o rozmowę z przełożonym o ewentualnych zmianach w organizacji czasu pracy (12 proc.), czy o zmianie zakresu obowiązków lub stanowiska (9 proc.).

Cieszy fakt, że pracodawcy i pracownicy zauważają szereg różnych działań, które mogą wpływać na zminimalizowanie poczucia zmęczenia. Ale ciekawe jest, że odczuwanych jest też sporo różnic, na przykład odnośnie do kończenia pracy o wskazanych godzinach. Pracownicy częściej korzystają z tego narzędzia, pracodawcy minimalizują swój komfort kosztem większego zmęczenia - podkreśla Elżbieta Rogowska, ekspertka Koalicji Bezpieczni w Pracy, wiceprezes ds. operacyjnych PW Krystian.

Młodzi i zmęczeni: paradoks pokoleniowy

Uwagę zwraca wiek osób, które odczuwają zmęczenie w pracy. Najczęściej są to osoby w wieku 25-34 lat (kwestia obowiązków związanych z życiem osobistym i zawodowym), ale również na etapie 45-54 lata (m.in. opieka nad starzejącymi się rodzicami).

Coraz częściej w przypadku nadmiernego, utrzymującego się zmęczenia, zwłaszcza psychicznego, obserwujemy sięganie po wsparcie psychologiczne. Jest to najbardziej istotne dla najmłodszej grupy zatrudnionych osób w wieku 18–24 lat. Natomiast warto zaznaczyć, że ta grupa spędza w pracy relatywnie najmniej czasu. Może to wskazywać na dużą samoświadomość i chęć zachowania wyraźnej granicy między życiem prywatnym a zawodowym - podkreśla Elżbieta Rogowska.

Pracodawcy w akcji: walka ze zmęczeniem pracowników

Z danych wynika, że obecnie blisko czterech na 10 pracodawców podejmuje działania, aby walczyć ze zmęczeniem pracowników w swojej firmie, a 23 proc. zamierza to zmienić. Wśród działań, które już funkcjonują lub są planowane, przeważają:

• dodatkowe przerwy w pracy (52 proc.),
• równomierne rozdzielanie obowiązków i unikanie przeciążenia pracowników zbyt dużą ilością pracy (38 proc.)
• oraz umożliwienie elastycznego czasu lub pracy zdalnej/pracy zmianowej (37 proc.).

Tylko 24 proc. pracowników przyznało, że podczas szkolenia BHP były poruszane kwestie związane ze zmęczeniem i jego wpływem.

Z pracownikami często nie rozmawia się o tym, w jaki sposób mogą odpocząć w czasie krótkich przerw w miejscu pracy. Nasze obciążenie psychiczne związane jest z przekroczeniem naszych możliwości adaptacyjnych pracownika. Jedno pokolenie musi przystosować się do wielu zmian, przez to przyspieszenie przeżywamy wiele różnych kryzysów” - zauważa Agnieszka Warchał, psycholog, psychoterapeutka, ekspertka Fundacji Kultury Bezpieczeństwa.

Bezpieczeństwo pracy a zmęczenie: niedoceniane zagrożenie

Dr n. med. Elżbieta Łastowiecka-Moras z Pracowni Fizjologii i Higieny Pracy, Zakład Ergonomii, Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy podkreśla, że zmęczenie przewlekle jest zagrożeniem dla bezpieczeństwa pracy oraz może prowadzić do rozwoju wielu chorób, powodujących czasową lub stałą niezdolność do pracy.

Artur Sobota, dyrektor Departamentu Prewencji i Promocji Państwowej Inspekcji Pracy, Głównym Inspektoracie Pracy, zwraca uwagę na to, jak mało respondentów zwraca się do swojego przełożonego o pomoc.

Kontrole PIP wykazały, że poprawiło się respektowanie przepisów o przestrzeganiu nieprzerwanego odpoczynku domowego i tygodniowego pracowników - mówi Sobota.

Niestety w kwestii popularyzacji tematu zmęczenia w pracy i jego wpływu na bezpieczeństwo polscy pracodawcy mają jeszcze trochę do zrobienia. Jak wynika z raportu tylko 24% pracowników przyznało, że podczas szkolenia BHP były poruszane kwestie związane ze zmęczeniem i jego wpływem.

Jak komentuje w raporcie Ewa Gawrysiak, ekspertka Koalicji Bezpieczni w Pracy oraz Regional Manager CEE w TenCate Protective Fabrics, od zmęczenia do nieuwagi czy wypadku jest prosta droga. W szczególności zauważają to przedstawiciele branży przemysłowej, gdzie zdaniem ankietowanych zmęczenie wyraźniej wpływa na wypadkowość czy sam potencjał wystąpienia wypadku w pracy. Zawsze taniej będzie zapobiegać niż leczyć.

Foto: Freepik