Dla wielu z nas fakt, że istnieje możliwość przelewania pieniędzy z banku do banku w dowolnym momencie i to zaledwie w kilka sekund, jest dziś oczywistością. Jak pokazują statystyki systemu Express Elixir, coraz chętniej z takiej opcji korzystamy i to nie tylko w awaryjnych sytuacjach.

– Start systemu Express Elixir w czerwcu 2012 r. można bez wątpienia uznać za jeden z kamieni milowych rozwoju polskiego sektora płatniczego – komentuje Grzegorz Leńkowski, dyrektor Linii biznesowej płatności natychmiastowe w KIR. – Dostępność przelewów natychmiastowych plasuje nas wśród najbardziej nowoczesnych i innowacyjnych gospodarek, jeśli chodzi o rozwój bankowości. Uruchomienie Express Elixir było reakcją na dynamicznie zmieniające się pod wpływem cyfrowej transformacji otoczenie. Sektor bankowy bardzo silnie odczuwał tę zmianę. Można powiedzieć, że jest do dziś w awangardzie digitalizacji. Polacy są otwarci na innowacje i oczekują praktycznych, szybkich i wygodnych rozwiązań, także w obszarze płatności i rozliczeń.

Płatności natychmiastowe – komfort dostępny nadal dla nielicznych

Prawdziwym światowym pionierem, jeśli chodzi o przelewy, których rozrachunek odbywa się w czasie zbliżonym do rzeczywistego była Szwajcaria. Już w 1987 r. bank centralny wdrożył system Swiss Interbank Clearing (SIC). Z oczywistych względów system ten, działający na zasadzie RTGS (real-time gross settlement), różni się jednak od projektowanych dla klienta detalicznego i bardziej nowoczesnych rozwiązań, które powstawały dwie dekady później w innych krajach, w tym w Polsce.

Faster Payments Service (FPS) – pierwszy europejski, nowoczesny i działający on-line system służący realizacji przelewów natychmiastowych został uruchomiony w maju 2008 r. w Wielkiej Brytanii z inicjatywy dziesięciu banków. Za obsługę systemu, podobnie jak w Polsce, odpowiada lokalna izba rozliczeniowa – VocaLink. Identycznie jak w przypadku Express Elixir, FPS umożliwia wykonywanie przelewów w trybie 24/7/365, a faktyczny czas realizacji transakcji jest liczony w sekundach.

Z danych VocaLink wynika, że tylko w maju br. Brytyjczycy wykonali 141 mln przelewów w systemie FPS na kwotę 115 mld funtów.

W listopadzie 2012 r. system płatności natychmiastowych uruchomiła szwedzka izba rozliczeniowa Bankgirot, a jego pierwsze wykorzystanie dotyczyło cieszącego się obecnie ogromnym powodzeniem systemu płatności mobilnych Swish. W założeniach operatora Bankgirot, system płatności natychmiastowych ma być podstawą do rozwoju kolejnych, nowoczesnych usług związanych np.

z płatnościami w e-commerce. Islandczycy z kolei mogą zlecać przelewy natychmiastowe w swoim systemie Greiðsluveitan tylko w określonych godzinach, a nie całodobowo, jak ma to miejsce w Polsce. Obecnie trwają już tam prace nad nowym, bardziej nowoczesnym rozwiązaniem. System płatności natychmiastowych został wdrożony z powodzeniem także w Danii, a jego operatorem jest izba rozliczeniowa Nets. Poza Europą własne systemy tego typu wprowadziły m.in. Brazylia, Meksyk, RPA, Indie, Japonia czy Singapur. W wielu krajach trwają obecnie prace mające na celu uruchomienie takich płatności, jak np. w Stanach Zjednoczonych, gdzie za projekt odpowiedzialna jest izba rozliczeniowa – The Clearing House.

Polacy polubili przelewy natychmiastowe

W momencie startu usługi w 2012 r., uczestnikami systemu Express Elixir były trzy banki: Bank Millennium, BRE Bank (obecnie mBank) i Meritum Bank (przejęty przez Alior Bank). Dziś możliwość realizowania przelewów za pośrednictwem systemu oferuje większość komercyjnych banków oraz blisko 70 banków spółdzielczych funkcjonujących w ramach stowarzyszeń SGB i BPS.

 Usługa z roku na rok zdobywa coraz większe uznanie. Jak wynika z badania ARC Rynek i Opinia „Przelewy ekspresowe i P2P” zrealizowanego w marcu 2017 r. na zlecenie KIR, 79 proc. osób aktywnie korzystających z bankowości internetowej zna choćby ze słyszenia pojęcie przelewy natychmiastowe. Natomiast 38 proc. ocenia tę usługę jako bardzo przydatną.

Imponujący rozwój systemu potwierdzają również stale notowane wzrosty liczby i wartości transakcji. Z danych Narodowego Banku Polskiego4 wynika, że w I kwartale 2017 r. system po raz kolejny powiększył udział rynkowy. W tym okresie za pośrednictwem Express Elixir rozliczono 950 tys. przelewów, czyli niemal o 490 tys. więcej niż w I kw. 2016 roku na łączną kwotę 3,34 mld zł.

W listopadzie ubiegłego roku wartość przelewów wykonanych w systemie Express Elixir po raz pierwszy osiągnęła miliard złotych i od tego czasu miesięczna wartość przelewów każdorazowo przekracza tę kwotę. W samym tylko czerwcu br. wartość transakcji zrealizowanych za pośrednictwem systemu wyniosła 1,39 mld zł, czyli o 59 proc. więcej niż w tym samym okresie ubiegłego roku.

– Wysoko cenimy możliwość realizacji przelewów natychmiastowych. Dane z badań, jakie przeprowadziliśmy pokazują, że ponad połowa użytkowników bankowości on-line sięga po to rozwiązanie w sytuacji, gdy chce mieć pewność, że przesyłane pieniądze trafią od razu na rachunek odbiorcy. Klienci banków często również zlecają przelewy natychmiastowe przy okazji robienia zakupów w sklepach internetowych czy opłacania rachunków w ostatniej chwili – dodaje Grzegorz Leńkowski.

Część przelewów w systemie stanowią te, realizowane przez przedsiębiorstwa. Firmy chętnie wykorzystują to narzędzie i doceniają wysoki limit kwoty transakcji, wynoszący jednorazowo 100 tys. zł. Przy czym warto zaznaczyć, że system nie ogranicza liczby takich transakcji w ciągu doby.

Stały rozwój systemu

Co ważne, pojawiają się nowe, ciekawe rozwiązania, których funkcjonowanie opiera się na infrastrukturze Express Elixir. Przykładem tego typu usługi są przelewy natychmiastowe na numer telefonu (płatności mobilne P2P). W celu przesłania pieniędzy z wykorzystaniem telefonu pomiędzy rachunkami, nie trzeba znać numeru konta odbiorcy, a jedynie jego numer telefonu. Jest to rozwiązanie łączące w sobie szybkość i wygodę. Z usługi w pełnym zakresie mogą skorzystać w tej chwili klienci pięciu banków5, w ramach ich aplikacji mobilnych. Przelewy na numer telefonu są realizowane za pośrednictwem systemu BLIK.

W marcu tego roku do systemu Express Elixir przyłączony został Narodowy Bank Polski. Dzięki przystąpieniu NBP do systemu Express Elixir przelewy m.in. do ZUS i organów administracji celno-podatkowej mogą być księgowane w czasie liczonym w sekundach.

– Uruchomienie przelewów natychmiastowych w NBP to ważne wydarzenie dla nas jako twórców Express Elixir, ale przede wszystkim dla gospodarki. Jestem przekonany, że w przyszłości, aby sprostać wymogom konsumentów i globalnej konkurencji, niemal wszystkie transakcje międzybankowe będą dokonywane w sposób natychmiastowy – mówi Grzegorz Leńkowski.

Jak podkreśla ekspert, to nie koniec innowacji. Europejski Bank Centralny zamierza uruchomić pod koniec przyszłego roku ogólnoeuropejski system na potrzeby rozrachunku przelewów natychmiastowych (Target Instant Payments Settlement – TIPS). Paneuropejski węzeł, który umożliwi uzyskanie interoperacyjności w zakresie płatności natychmiastowych w euro, buduje także EBA Clearing, czyli spółka należąca do 53 europejskich banków. Obszar płatności natychmiastowych jest także przedmiotem prac innych instytucji funkcjonujących na rynku rozliczeń, takich jak SWIFT czy EACHA. W efekcie tych działań KIR wkrótce umożliwi bankom działającym na polskim rynku realizację przelewów natychmiastowych w euro. W tym zakresie KIR prowadzi obecnie prace nad nowym rozwiązaniem o roboczej nazwie Euro Express Elixir.

Kolejnym etapem prac nad przelewami ekspresowymi w euro ma być utworzenie paneuropejskiej bazy umożliwiającej komunikację z lokalnymi bazami numerów telefonów komórkowych powiązanych z numerami rachunków bankowych. Umożliwi to szybkie przesyłanie pieniędzy na numery telefonów pomiędzy osobami w ramach SEPA (Single Euro Payments Area).