Badanie z grudnia 2014 roku pokazało, że po raz pierwszy od dawna więcej przedsiębiorców odczuło poprawę sytuacji swoich firm niż jej pogorszenie. Stąd optymizm małych firm odnośnie I półrocza 2015 roku, kiedy to większość przedsiębiorców spodziewała się dalszej poprawy. Obecne badania pokazały jednak, że te oczekiwania się nie spełniły. Pomimo że sytuacja ogólna ponad 42 proc. firm pozostała bez zmian (wobec 44,8 proc., które prognozowały taki stan rzeczy), to wśród pozostałych firm częściej nastąpiło pogorszenie sytuacji niż jej poprawa. Do tego znacznie więcej firm, niż przewidywano, doświadczyło recesji, oraz znacznie mniej firm, niż oczekiwano, odnotowało pozytywne zmiany.

Wykres 1. Zmiana ogólnej sytuacji firm w ciągu półrocznych okresów od czerwca 2013 r. do czerwca 2015 r.

Sytuacja firm według sektorów gospodarczych

Występująca w I połowie 2015 roku tendencja zachowania stabilności sytuacji ogólnej firm była charakterystyczna dla 4 sektorów: budownictwa, handlu, rolnictwa i usług, w których prawie połowa właścicieli nie odczuła zmian w ostatnim półroczu. Wśród pozostałych większy odsetek firm dostrzegł pogorszenie sytuacji niż poprawę, z mniejszą lub większą dysproporcją w zależności od sektora. W największym stopniu przewagę spadków nad wzrostami odnotowano w sektorach przemysłu, budownictwa i handlu.

Wykres 2. Sytuacja ogólna firm w I połowie 2015 r.

Co wpłynęło na poprawę, a co na pogorszenie sytuacji w firmach?

Firmy, które odczuły poprawę swojej sytuacji ogólnej, przypisały to przede wszystkim wzrostowi popytu i ożywieniu rynku (30,1 proc.) lub wzrostowi rozpoznawalności ich marki (21,4 proc.). Duży wpływ na poprawę sytuacji miały także inwestycje firm w rozwój (16,6 proc.) lub w reklamę (16,1 proc.). Relatywnie nieduży wpływ na wzrost miały zmiany organizacyjne w firmach (7,9 proc.) oraz poprawa jakości (3,4 proc.).

Jako powód pogorszenia się sytuacji swoich firm na rynku, przedsiębiorcy najczęściej wskazywali zbyt dużą konkurencję cenową (27,5 proc.), a także wzrost kosztów prowadzenia firmy (21,3 proc.) i ogólne spowolnienie rynku (20,7 proc.). Relatywnie mniejszy wpływ miały decyzje rządu i idące za tym zmiany w przepisach oraz utrata klientów (15,4 proc.) czy zatory płatnicze (4 proc.).

Ceny i sprzedaż w dół

W minionym półroczu ceny produktów i świadczonych przez przedsiębiorstwa usług najczęściej pozostały bez zmian (60 proc.). Jednak wśród pozostałych firm znacznie częściej podejmowane były decyzje o obniżeniu cen niż ich zwiększeniu. Najsilniejsza tendencja spadku poziomu cen wystąpiła w sektorze budowlanym.

Wykres 3. Poziom cen oferowanych towarów i usług w I połowie 2015 r.

Spadkowi cen towarzyszyła pogłębiająca się tendencja spadku popytu na rynku krajowym (30 proc. w II połowie 2014 roku wobec 32,8 proc. w I połowie 2015 r.). Również firmy sprzedające na rynkach zagranicznych odczuły pogorszenie sytuacji. Wprawdzie ponad połowa z nich utrzymała poziom sprzedaży (53,4 proc.), to w grupie pozostałych nieco częściej odnotowano spadek (24,8 proc.) niż wzrost sprzedaży (21,8 proc.). Jest to tendencja odwrotna do tej, która występowała jeszcze w II półroczu 2014 roku.

Wyraźna tendencja spadku wielkości sprzedaży wystąpiła przede wszystkim w sektorze budowlanym. W usługach i przemyśle odnotowano równowagę z nieznaczną tendencją wzrostową. Natomiast w rolnictwie i handlu zaobserwowano wzrost wielkości sprzedaży na rynkach zagranicznych.

Finanse, konkurencyjność i pozycja na rynku

Choć większość przedsiębiorców nie odczuła zmian w swojej sytuacji finansowej (40,6 proc.), to widoczny jest coraz większy odsetek firm, u których nastąpiło pogorszenie sytuacji finansowej (34 proc. w II połowie 2014 roku i 38,4 proc. w I połowie 2015 roku). Najczęściej trudności dotknęły przedsiębiorstwa budowlane, handlowe i przemysłowe.

W minionym półroczu blisko 2/3 przedsiębiorstw utrzymało swoją pozycję wśród konkurencji. W grupie pozostałych firm częściej ich konkurencyjna pozycja poprawiła się (25,7 proc.), niż pogorszyła (13,7 proc.).

Tendencja poprawy pozycji na rynku wystąpiła we wszystkich sektorach gospodarki, jednak najwyższy poziom osiągnęła w przemyśle, usługach i budownictwie (pomimo zanotowania tam niezadowalających wyników z działalności). Nieco słabszą tendencję poprawy konkurencyjnej pozycji zanotowano w firmach działających w handlu i rolnictwie.

Poziom zatrudnienia minimalnie w górę

Przedsiębiorstwa w I połowie 2015 r. przeważnie utrzymały stały poziom zatrudnienia (77,4 proc.). Pozostałe firmy minimalnie częściej decydowały się zatrudniać nowych pracowników (11,4 proc.), niż ich zwalniać (11,1 proc.).

Wykres 4. Poziom zatrudnienia w firmach w I połowie 2015 r.

Niewielki wzrost zatrudnienia wystąpił w sektorach przemysłu i usług. Tendencja spadku poziomu zatrudnienia wystąpiła w sektorach budownictwa i handlu.

Informacje o badaniu

Badanie nastrojów gospodarczych zostało przeprowadzone po raz piąty w czerwcu 2015 r. z zastosowaniem techniki CAWI przez Instytut Badań i Analiz OSB. W badaniu wzięło udział 1419 przedstawicieli małych firm (50,3 proc. firm jednoosobowych, 43,2 proc. mikro firm, zatrudniających od 1 do 9 pracowników, oraz 6,5 proc. małych firm, zatrudniających od 10 do 49 osób), które są zarejestrowane w wyszukiwarce firm Firmy.net. Wśród ankietowanych większość zajmuje się działalnością usługową (68,1 proc.), 19,6 proc. – handlową, 6,8 proc. – budowlaną, 5 proc. – przemysłowo-produkcyjną, a około 0,5 proc. działa w branży rolnej. Z uwagi na liczbę i strukturę respondentów wyniki badania mają charakter reprezentatywny.

Raport z pełnymi wynikami badań można pobrać pod adresem: firmy.net