• Badacze z międzynarodowych think tanków zajmujących się czystym powietrzem: The Real Urban Emissions (TRUE) we współpracy z międzynarodowym zespołem naukowców z FIA Foundation, Clean Air Fund i Initiative International Council on Clean Transportation (ICCT), przeanalizowali skład floty pojazdów poruszających się po ulicach Gliwic między 2023 a 2024 r.

• Pozwoliło to przygotować optymalny projekt strefy czystego transportu (SCT) łączący szybki spadek zanieczyszczeń ze względnie niedużymi wymaganiami dla kierowców.

• Według propozycji utworzenie SCT w Gliwicach w 2026 r. ograniczającej wjazd 8 proc. najbardziej trujących pojazdów, zredukowałoby samochodowe emisje tlenków azotu (NOx) o ok. 1/4, a pyłów zawieszonych (PM) – o ponad 1/3.

• W drugiej fazie, po zaostrzeniu wymagań, te zanieczyszczenia zostałyby zredukowane o ponad 75%.Osiągnięto by to 7–8 lat szybciej niż w scenariuszu bez strefy czystego transportu.

• Dokładne wyniki analizy dla Gliwic TRUE Initiative opublikowało w nowym raporcie. Przedstawi je też na bezpłatnym webinarze 9 października o godz. 15.

Oprócz zimowego ogrzewania budynków transport jest jedną z głównych przyczyn powstawania szkodliwych dla zdrowia zanieczyszczeń powietrza wchodzących w skład smogu w Polsce.

• Pojazdy w największym stopniu przyczyniają się do pogorszenia jakości powietrza w miastach, a zwłaszcza w takich o dużym natężeniu ruchu. Szczęśliwie przepisy wymuszają na producentach aut zachowanie coraz bardziej wymagających norm emisyjnych (od Euro 1 z 1992 do Euro 7 z 2025).

Z czasem prowadzi to do sytuacji, że nieduża część pojazdów niespełniających nowych norm emisyjnych, odpowiada za nieproporcjonalnie dużo samochodowych zanieczyszczeń. A ograniczenie wjazdu do centrum miasta dla tej właśnie niewielkiej grupy przynosi szybki spadek ilości spalin w wyznaczonym obszarze.

• Takie rozwiązanie, nazywane strefą czystego transportu (SCT), zostało niedawno wprowadzone w Warszawie i funkcjonuje też w kilkuset miastach zachodniej Europy.

• Istnieje realna perspektywa tworzenia kolejnych SCT w polskich miastach w najbliższych latach, jednak ważne jest, by rozwiązania te były dostosowane do miasta, oparte na pomiarach ruchu samochodowego i emisji spalin, oraz ich dogłębnej analizie.

Dlatego TRUE Initiative, przy współpracy z władzami miasta Gliwice przeprowadziło badanie i na jego podstawie zaprojektowało możliwą do wprowadzenia strefę czystego transportu.

Jak wyglądałaby optymalna strefa czystego transportu w Gliwicach?

Im więcej starych pojazdów wymieni się na nowsze i czystsze w związku z SCT, tym poprawa stanu powietrza przychodzi szybciej, ale jednocześnie – tym większe stanowi to wyzwanie finansowe dla właścicieli pojazdów. Dlatego proponowana wersja strefy czystego transportu przez TRUE Initiative dla Gliwic waży te racje, starając się znaleźć optymalny wariant.

Naukowcy proponują wprowadzenie pierwszego etapu ograniczeń wjazdu w 2026 r. i objęcie nim 20-letnich lub starszych pojazdów z silnikiem Diesla (poniżej normy Euro 4) i 25-letnich lub starszych pojazdów benzynowych (poniżej normy Euro 3).

• Dotyczyłoby to 8 proc. najbardziej zanieczyszczających pojazdów, a zmniejszyłoby emisje tlenków azotu (NOx) pochodzące z floty samochodowej o 21–28 proc. oraz emisje pyłów zawieszonych (PM) o 37–43 proc.

• Podobnie jak w Warszawie, z biegiem lat wymogi emisyjne w gliwickiej SCT byłyby zaostrzane o kolejny poziom norm Euro. Badacze sugerują, by robić to co trzy lata.

Zgodnie z zaproponowanym przez nich harmonogramem największy spadek emisji spalin nastąpiłby wówczas w drugim etapie wprowadzania SCT (w 2029 r.), co wiązałoby się przede wszystkim z ograniczeniem wjazdu pojazdom z silnikiem Diesla poniżej normy Euro 5 – ostatnim, gdzie nie było wymagane wyposażanie pojazdów w filtry cząstek stałych (DPF).

• Ograniczyłoby to transportowe emisje zarówno NOx, jak i PM o ok. 75 proc.
• Przy braku strefy czystego transportu na spadek emisji tego rzędu należałoby poczekać 7–8 lat dłużej.

Strefy Czystego Transportu (SCT) skutecznie poprawiają jakość powietrza i zdrowie publiczne w miastach, redukując emisje z najstarszych, a tym samym wysokoemisyjnych pojazdów. Jako PSNM aktywnie wspieramy realizację wielu projektów SCT w Polsce, dostosowując je bardzo często do specyficznych wyzwań lokalnych. Wprowadzenie SCT w Gliwicach mogłoby przynieść znaczące korzyści, prowadząc miasto ku czystszemu powietrzu, lepszemu zdrowiu mieszkańców i bardziej zrównoważonej mobilności.

Potwierdzeniem tego są badania wykonane we współpracy z ICCT. Bliska współpraca z miastami pozwala nam dopasowywać takie rozwiązania, które nie tylko ograniczają emisje, ale również wspierają rozwój zrównoważonego transportu - mówi Agata Wiśniewska-Mazur, Koordynatorka Komitetu Samorządowego Polskiego Stowarzyszenia Nowej Mobilności.

Kompletna analiza emisyjności floty samochodowej w Gliwicach, wraz z propozycją utworzenia optymalnej SCT dla miasta, znalazła się w raporcie Impacts of a low-emission zone on air pollutant emissions in Gliwice (Wpływ strefy czystego transportu na emisje zanieczyszczeń powietrza w Gliwicach) opublikowanym przez TRUE Initiative we wrześniu 2024 r.

Opisany w nim wariant strefy nie jest miejskim projektem, a propozycją, która może stanowić punkt wyjścia do jego przygotowania, jak również inspirację dla pozostałych ośrodków Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii i innych polskich miast podobnej wielkości (Gliwice liczą ok. 170 tys. mieszkańców).

• Wprowadzenie SCT jest złożonym procesem i w myśl polskiego prawa wymaga m.in. przeprowadzenia konsultacji społecznych, a decyzję o jej kształcie i trybie wprowadzenia musi podjąć Rada Miasta.

Badacze zaangażowani w powstanie raportu opowiedzą o jego najważniejszych ustaleniach podczas bezpłatnego webinaru organizowanego wspólnie z Polskim Stowarzyszeniem Nowej Mobilności i Clean Air Fund.

Odbędzie się on online na platformie Zoom w dniu 9 października o godz. 15.00. Link do webinaru

Foto: Freepik