Wskaźnik innowacyjności – Polska

Źródło: Światowe Forum Ekonomiczne, The Global Competitiveness Report 2015-2016.

Wzrost konkurencyjności gospodarki wymaga wzrostu innowacyjności w podmiotach gospodarczych. Wprowadzanie nowych, istotnie ulepszonych produktów, procesów, metod jest kluczem do wzrostu wydajności przedsiębiorstw i możliwości tworzenia nowych miejsc pracy. Innowacyjność jest zatem ważnym czynnikiem determinującym sprawność działania przedsiębiorstwa oraz możliwości funkcjonowania na bardzo konkurencyjnym obecnie rynku. 

Innowacyjność polskich przedsiębiorstw utrzymuje się na znacznie niższym poziomie niż w innych krajach Unii Europejskiej. Również badania nad innowacyjnością małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) wskazują, że na ogół znacznie gorzej radzą sobie one w zakresie wprowadzania innowacji w porównaniu z dużymi podmiotami. Tymczasem to właśnie ten sektor jest siłą napędową gospodarki i właśnie przedsiębiorstwa o mniejszej skali wytwarzania powinny budować przewagę konkurencyjną opartą na innowacyjności.

W latach 2012-2014 w porównaniu do lat 2011-2013 w sektorze przedsiębiorstw przemysłowych odnotowano wzrost udziału przedsiębiorstw aktywnych innowacyjnie (z 18,4% do 18,6%). W usługach natomiast wskaźnik ten zmniejszył się o 0,5 p. proc. (z 12,8% do 12,3%).

Przedsiębiorstwa innowacyjne w latach 2012-2014 według rodzajów innowacji

Źródło: Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce   w latach 2012‐2014, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2015.

Biorąc pod uwagę wielkość przedsiębiorstw w 2014 r. największy odsetek podmiotów aktywnych innowacyjnie był wśród jednostek o liczbie pracujących 250 osób i więcej.

Przedsiębiorstwa aktywne innowacyjnie w latach 2012-2014 według liczby pracujących

Źródło: Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce   w latach 2012‐2014, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2015.

Nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach przemysłowych w 2015 r. wyniosły 31094,1 mln zł, a w przedsiębiorstwach usługowych – 12640,9 mln zł. W przedsiębiorstwach przemysłowych dominowały nakłady inwestycyjne, które stanowiły 77,3% wszystkich nakładów na innowacje. Przedsiębiorstwa usługowe najwięcej środków przeznaczyły na inwestycje (38,5%) oraz działalność badawczo-rozwojową (32,7%). Nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach przemysłowych oraz usługowych finansowane były głównie ze środków własnych (odpowiednio 62,0% i 73,0%). Mniejszy udział w tych nakładach stanowiły kredyty bankowe w przedsiębiorstwach przemysłowych (11,5%) i środki pozyskane z zagranicy w usługach (16,7%). Na przestrzeni lat 2013-2015 największe nakłady na działalność innowacyjną przedsiębiorstw przemysłowych zostały poniesione w 2015 r., natomiast przedsiębiorstw usługowych – w 2014 r.

Wprowadzanie innowacji determinowane jest zarówno przez czynniki zewnętrzne (postęp technologiczny, potencjał naukowo – badawczy, politykę innowacyjną państwa), jak i wewnętrzne (m.in. zasoby finansowe, rzeczowe, nakłady na działalność B+R, istnienie kultury innowacyjnej przedsiębiorstwa, skłonność do ryzyka kadry i wykształcenie personelu). W małych i średnich przedsiębiorstwach czynniki najistotniejsze dla innowacyjności często stają się ich barierami. W podręczniku Oslo Manual zaprezentowano wykaz czynników stanowiących potencjalne bariery dla działalności innowacyjnej, grupując je na pięć podkategorii: kosztowe, dotyczące wiedzy, rynkowe, instytucjonalne oraz inne powody nie prowadzenia działalności innowacyjnej. Jedną z najszerszych list barier w Polsce przedstawiła E. Okoń-Horodeńska między innymi wymieniając:

• brak woli politycznej oraz długookresowej strategii rozwoju gospodarki;
• brak zrozumienia dla priorytetowego znaczenia innowacyjności i brak aktywności państwa w strategicznych przedsięwzięciach;
• niskie nakłady na B+R i edukację, brak systemu finansowania innowacji oraz nieudolność w wykorzystywaniu funduszy pomocowych Unii Europejskiej;
• brak aktywności jednostek B+R w komercjalizacji wyników prac badawczych przy jednocześnie, niekomercyjnych wynagrodzeniach w najważniejszych dla innowacji obszarach;
• niedojrzałość instytucji finansowych i brak venture capital;
• słaby rynkowy popyt na innowacje technologiczne;
• niedostatki w edukacji innowacyjnej oraz niedoskonałe przepływy informacyjne;
• niedoskonałości infrastruktury telekomunikacyjnej i komunalnej.

Raport, który firma SW Research opracowała na zlecenie UPC Biznes „Gotowi na innowacyjność – co uwalnia potencjał małych i średnich firm w Polsce”, przedstawia wyniki badania, którego celem było  zdiagnozowanie na ile dostęp, a tym samym wykorzystanie nowych technologii, wpływa na kondycję małych firm w Polsce. Wśród badanych przez SW Research przeważają reprezentanci takich branż jak handel,  przemysł,  transport i  budownictwo. Prawie połowa respondentów deklaruje stabilność obrotów i wypracowaną pozycję rynkową. Siedmiu na dziesięciu przedsiębiorców działa wyłącznie na polskim rynku, zaś ci którzy prowadzą biznes w wymiarze globalnym, kierują swoje produkty i usługi przede wszystkim na rynek niemiecki (połowa ankietowanych), francuski (18%), brytyjski (17%) i czeski (co dziesiąty przedsiębiorca prowadzący działalność poza Polską). Spośród firm ograniczających aktualnie działalność do rynku rodzimego już 13% deklaruje plany zagranicznej ekspansji – głównie na rynki unijne.

W badaniu przedsiębiorcy wskazywali bariery, jakie napotkali na drodze rozwoju biznesu Problemem są przede wszystkim:

• nieefektywne działanie biurokracji lub instytucji państwowych (54% respondentów),
• wysokie należności względem ZUS (51%),
• nieuczciwa konkurencja (48%).

Najważniejsze dla rozwoju biznesu małych i średnich firm są trzy branże. Jedna to branża nowych technologii, ICT, dostępu do Internetu, aplikacji mobilnych, transmisji danych, bez której żadne współczesne przedsiębiorstwo nie może właściwie funkcjonować. Dwie pozostałe, budownictwo i energetyka, są podstawą działania każdego większego biznesu. Najbardziej perspektywistycznymi obszarami działalności firm w opinii polskich przedsiębiorców są:

• IT/nowe technologie – 37,7%,
• energetyka – 20,3%,
• budownictwo – 19%,
• przemysł/produkcja – 16%,
• rolnictwo/leśnictwo – 15,7%,
• handel – 15,3%.

Za najistotniejszy czynnik sprzyjający wzrostowi MSP wskazano dostęp do nowoczesnych technologii cyfrowych (41,3%). Innymi istotnymi czynnikami są: niższe koszty działalności operacyjnej, większa elastyczność względem większych firm, szeroki dostęp do różnych form finansowania.

Czynniki sprzyjające rozwojowi małych firm

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Gotowi na innowacyjność – co uwalnia potencjał małych i średnich firm w Polsce, UPC Biznes, październik 2016.

MSP pozytywnie odnoszą się do współpracy z korporacjami. Blisko 80% badanych firm przyjęłoby taką ofertę, a blisko 42% z nich zainteresowana jest włączenie swojego produktu bądź usługi do jej oferty. Do największych zalet ewentualnej kooperacji z partnerem międzynarodowym poza możliwością włączenia swojego produktu do oferty partnera przedsiębiorcy zaliczyli także wspólny rozwój nowego produktu (38%) oraz wsparcie promocyjne i finansowe.

Najpopularniejsze obszary współpracy z potencjalnymi partnerami zagranicznymi

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Gotowi na innowacyjność – co uwalnia potencjał małych i średnich firm w Polsce, UPC Biznes, październik 2016.

W praktyce współpraca ta nie wygląda jednak tak pozytywnie. Według danych z raportu „Fundacji Startup Poland Polskie startupy”  z 2015 roku wynika, że jeden na dziesięć startupów korzysta z pomocy niefinansowej. Z reguły są to spotkania branżowe lub wsparcie merytoryczne doświadczonych firm. Duże przedsiębiorstwa, jako silniejsi gracze, powinny pomóc innowatorom pokonać mur nieufności poprzez stworzenie maksymalnie przejrzystych i prostych mechanizmów współpracy, zrozumiałych dla innowatorów w kontekście własności intelektualnej, oferowanego wsparcia i wzajemnie oczekiwanych korzyści ze współpracy.

Rodzaje współpracy startupów w ramach pomocy niefinansowej

Źródło: Skala A., Kruczkowska E., Olczak M.A.: Polskie startupy. Raport 2015, Fundacja Startup Poland, Warszawa 2015.

Z raportu „Gotowi na innowacyjność – co uwalnia potencjał małych i średnich firm w Polsce”, wynika także, że dla ponad 60% badanych Internet w firmie stanowi najważniejszą usługę dla rozwoju biznesu. Blisko 64%. MSP uważa, że istotna jest prędkość Internetu w firmie, dla 37% ważna jest wysoka przepustowość łącza. Co czwarty przedsiębiorca zaliczył dedykowaną transmisję danych do grupy najbardziej przydatnych usług cyfrowych w biznesie.

Parametry usług cyfrowych najbardziej przydatne w rozwoju biznesu

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Gotowi na innowacyjność – co uwalnia potencjał małych i średnich firm w Polsce, UPC Biznes, październik 2016.

Dodać należy, że według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2014 r. 94,4% przedsiębiorstw było wyposażonych w komputery, 93,1% miało dostęp do Internetu, a 90,4% do szerokopasmowego. Dostęp do Internetu jest nierównomierny uwzględniając wielkość przedsiębiorstw. Podczas gdy spośród dużych i średnich firm prawie wszystkie (odpowiednio 99,6% i 99,0%) miały w 2014 r. dostęp do Internetu, wśród firm małych (10-49 pracujących) było to 92,3% W 2014 r. przedsiębiorstwa najczęściej korzystały z łącza szerokopasmowego typu DSL – 84,7% podmiotów. Mniej popularne było łącze bezprzewodowe poprzez komputer z modemem 3G – 55,9% oraz handset 3G – 41,8%.

Wskazuje się natomiast, że w ciągu najbliższych 5 lat odsetek firm, które będą musiały wykazywać się wysokim poziomem cyfryzacji, aby zachować pozycję konkurencyjną wzrośnie z 33% do 72%. Coraz więcej małych firm, redukując koszty działalności operacyjnej, korzysta z rozwiązań umożliwiających zarządzanie dokumentacją online, czy korzysta ze wsparcia serwisu IT. Dlatego też nie dziwi fakt, że Internet wymieniany jest jako podstawowa usługa cyfrowa, najbardziej przydatna w rozwoju biznesu. Jak podkreślają badani, to Internet - kanał pozwalający wykorzystać potencjał innowacyjności drzemiący w firmie.

Internet jest innowacją zaadaptowaną przez przedsiębiorstwa, nie jest jednak w pełni wykorzystywany potencjał jego możliwości. Działalność na rynku internetowym sprzyja tworzeniu porozumień branżowych i międzybranżowych, kooperujących w dostosowaniu określonych produktów i usług. W opinii użytkowników w przedsiębiorstwach Internet uznawany jest za pomocny w codziennej pracy, służy adaptacji innowacji. Dlatego słuszna jest promocja tej technologii, bo daje podstawy do zwiększenia skuteczności i sprawności działań, które służą unowocześnianiu, konkurencyjności i innowacyjności gospodarki. 

Promowanie innowacyjności gospodarki poprzez zwiększenie wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych oznacza zachęcanie do ich adaptacji w sferze działalności gospodarczej. Oznacza również rozbudowę nowoczesnej infrastruktury informacyjnej o znaczeniu ponadinstytucjonalnym, tworzenie i wspieranie działalności centrów informacji, szkolenia i transfer technologii informacyjnych oraz wsparcie dla innowacyjnych projektów małych i średnich przedsiębiorstw. Zwiększenie liczby organizacji działających z wykorzystaniem Internetu pozwoli uzyskać jeszcze większy stopień wykorzystania nowoczesnych technologii, który z kolei jest narzędziem podnoszenia innowacyjności.

Jako podsumowanie przytoczyć można słowa prezesa  UPC Polska Frans-Willem de Kloet: Rozwój innowacyjnej przedsiębiorczości postępuje dziś w niezwykle dynamicznym tempie, a twórcy biznesów z Europy Środkowo-Wschodniej cechują się szczególną odwagą i determinacją w budowaniu swojej przewagi konkurencyjnej. Dodatkowo, wraz z rozwojem Internetu i wzrostem liczby urządzeń z dostępem do sieci zanikają bariery komunikacji, co sprawia, że prowadzenie firmy z globalnymi ambicjami stało się o wiele bardziej realne niż kiedykolwiek. Tym bardziej, że jak wskazuje Bank Światowy w raporcie  „W kierunku innowacyjnej Polski: Proces przedsiębiorczego odkrywania i analiza potrzeb przedsiębiorstw w Polsce” wiele polskich firm to „czempioni” innowacji, a odpowiednie wsparcie pomogłoby im w dalszym rozwoju.

Autor: dr Łukasz Kryśkiewicz, pracownik Ministerstwa Cyfryzacji

Źródła:

Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce   w latach 2012‐2014, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2015.

Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce   w latach 2013‐2015, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2016.

Gotowi na innowacyjność – co uwalnia potencjał małych i średnich firm w Polsce, UPC Biznes, październik 2016.

Innowacje przyszłością rozwoju gospodarki Część II, pod red. A. Świadka i J. Wiśniewskiej, Naukowe Wydawnictwo IVG, Szczecin 2013.

Innowacyjna przedsiębiorczość w Polsce. Odkryty i ukryty potencjał polskiej innowacyjności, pod red.. P. Zadura-Lichoty, PARP, Warszawa 2015.

Oslo Manual, Guidelines for Collecting and Interpreting Innovation Data, OECD and Eurostat, 3rd edition 2005.

Pawlik A., Internet podstawowym narzędziem innowacyjności przedsiębiorstw i administracji, [w:] Cyfryzacja i wirtualizacja gospodarki, pod red M. Plucińskiego, Uniwersytet Szczeciński, Zeszyty Naukowe Nr 852, Ekonomiczne Problemy Usług Nr 117/2015.

Rola polskiej nauki we wzroście innowacyjności gospodarki, pod red. E. Okoń- Horodeńskiej, PTE, Warszawa, 2004.

Skala A., Kruczkowska E., Olczak M.A.: Polskie startupy. Raport 2015, Fundacja Startup Poland, Warszawa 2015.

Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2010-2014, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2014.

Światowe Forum Ekonomiczne, The Global Competitiveness Report 2015-2016.

W kierunku innowacyjnej Polski: Proces przedsiębiorczego odkrywania i analiza potrzeb przedsiębiorstw w Polsce, World Bank Group, http://documents.worldbank.org/curated/en/805821467993730545/pdf/106148-REPLACEMENT-POLISH-v2-REPORT-Web.pdf