Właściwie jest to kolejny tekst z cyklu Absurdy własności intelektualnej (AWI).
* * *

W lipcu tego roku internet obiegła informacja, że w Wielkiej Brytanii zalegalizowano piractwo. W rzeczywistości nic takiego nie zaszło. Wielka Brytania jedynie przygotowywała się do wprowadzenia nowych wyjątków w prawie autorskim, które dopiero wczoraj weszły w życie. 

Nadchodzi XXI wiek! Zaraz... czekaj...

Jedną z najistotniejszych zmian jest dopuszczenie prywatnego kopiowania plików MP3, płyt CD i DVD na użytek prywatny. Brytyjczycy mogą też bez naruszania prawa przechowywać swoje pliki w chmurze. Oczywiście Brytyjczycy robią takie rzeczy od dawna, a niektórzy z nich mogliby być zdziwieni, dowiadując się, że w wcześniej naruszali prawo. Poza Wielką Brytanią prawo do prywatnego kopiowania jest dość powszechne. Trzeba więc powiedzieć wprost, że Wielka Brytania nie tyle zrewolucjonizowała swoje prawo, ile dostosowała je do rzeczywistości. 

Warto zwrócić uwagę na ten brytyjski przykład choćby po to, aby pokazać, jak zastany i archaiczny może być system praw autorskich. Znamienne słowa wypowiedziała minister Lucy Neville-Rolfe odpowiedzialna za własność intelektualną. Stwierdziła ona, że teraz prawo w Wielkiej Brytanii wchodzi w XXI wiek. Trudno o lepsze podsumowanie, ale ten XXI wiek trwa już od kilkunastu lat. 

Dodajmy jeszcze, że nadal niezgodne z prawem UK jest tworzenie kopii dla znajomych lub rodziny. Można kopiować tylko dla siebie i tylko to, co zostało nabyte legalnie. 

Parodie tak, ale tylko śmieszne

Wielka Brytania zgodziła się również na wykorzystywanie dzieł chronionych prawem autorskim w parodiach, bez zgody autora. Będzie można swobodniej tworzyć zabawne fotomontaże, filmy wykorzystujące cudze materiały wideo z podłożeniem innego dźwięku itp. Jest tylko jeden problem. Montaże będą dozwolone do tworzenia karykatury, parodii, pastiszu. Niezawsze będzie łatwo powiedzieć, czy coś jest parodią. 

Jak wyjaśnia brytyjski Telegraph, jeśli twórca parodii zostanie pozwany, sąd będzie decydował o tym, czy parodia jest wystarczająco śmieszna (sic!). Innymi słowy, liczy się efekt parodii, a nie intencja autora. Będzie musiała ona śmieszyć ludzi i nie będzie miało znaczenia to, czy twórca chciał kogoś rozśmieszyć. Na takim gruncie może dochodzić do bardzo absurdalnych wyroków.

Inna rzecz, że parodie nie zawsze są śmieszne. Satyra może być bardzo ostra, szczególnie jeśli dotyczy istotnych spraw społecznych. Oto dobry przykład:

Czy to jest parodia? Czy jest śmieszna? Nie jest to parodia w sensie ścisłym i w zasadzie nie jest to śmieszne, ale jest to przejaw satyry. 

Inna rzecz, że istnieją również takie fotomontaże lub montaże wideo, które nie mają być śmieszne i nie mają wywoływać efektu satyrycznego, a jednak są nowym dziełem sztuki. Czy prawo autorskie nie powinno pozwalać również na takie dzieła? Czy nie powinno się pozwolić po prostu na "kreatywne", a nie tylko "satyryczne" wykorzystanie cudzych dzieł? Czy nie powstaną problemy tam, gdzie granica pomiędzy kreatywnością a satyrą jest płynna?

Na dzień dzisiejszy takie pytania mają charakter teoretyczny. Lada dzień ktoś może wpaść na pomysł pozwania twórcy parodii i wtedy prawo może wygrać ze zdrowym rozsądkiem. Niestety w świecie praw autorskich zdarza się to wyjątkowo często. 

Poniżej, dla zainteresowanych, dokument opisujący szczegółowo nowe wyjątki w prawie autorskim w UK. Ten sam dokument znajdziecie na stronie brytyjskiego rządu. 

Exceptions_to_copyright_-_Guidance_for_creators_and_copyright_owners.pdf by di24pl