Profilowanie bezrobotnych w Polsce to idealny przykład takiego profilowania, które prowadzi głównie do krzywdzenia ludzi. Jest to również idealny przykład tego, jak nie powinno wyglądać prawo, które wprowadza profilowanie. 

Dzielenie bezrobotnych na kategorie zostało wprowadzone Ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Organizacje społeczne od razu mówiły, że taki rodzaj profilowania będzie krzywdzący. Zastrzeżenia miał też Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych. Chodzi przecież o to, że urzędnik ma przypiąć człowiekowi pewną etykietkę i to w oparciu o niejasne kryteria. Od tej etykietki zależy przyznawana pomoc, ale nie ma możliwości odwołania się od decyzji urzędnika. 

Walczyć z systemem? Ale jak?

W sierpniu Dziennik Internautów pisał, że sprawdziły się obawy dotyczące profilowania. Urzędnicy dzielą ludzi na trzy grupy, przy czym tak naprawdę jedna grupa może liczyć na efektywną pomoc. W ten sposób, pod płaszczykiem dostosowywania pomocy do indywidualnych potrzeb, wprowadzono narzędzie umożliwiające odbieranie pomocy. Profilowanie stało się narzędziem dyskryminacji. 

Być może kiedyś prawo się zmieni, ale teraz jest jak jest. Pojawia się pytanie, czy można z tym systemem jakoś walczyć? Fundacja Panoptykon postanowiła zebrać informacje na ten temat i opublikowała poradnik dla bezrobotnych. Wezwała też osoby bezrobotne do przesyłania informacji o swoich doświadczeniach z profilowaniem.

Zdj. wytykającej palcem urzędniczki z Shutterstock.com

Z poradnika wynika, że zmiana profilu jest możliwa, jeśli został opracowany Indywidualny Plan Działania dla bezrobotnego i nastąpiła jednocześnie jakaś zmiana sytuacji życiowej, np. zmiana miejsca zamieszkania. Można też próbować składania wniosku o uzupełnienie danych osobowych. To wszystko może wpłynąć na zmianę profilu, choć nie należy tego utożsamiać z odwoływaniem się od decyzji urzędnika. Prawo nie przewiduje takiej możliwości. Można tylko próbować zrobić coś, co skłoni urząd do przyznania profilu na nowo. 

Wcześniej media donosiły, że niektórym bezrobotnym udało się zmienić profil poprzez wyrejestrowanie i ponowne zarejestrowanie się jako osoba bezrobotna. Panoptykon nie poleca tego sposobu i słusznie, bo niektóre urzędy myślą już o zabezpieczeniu się przed takimi zabiegami.

Można jeszcze złożyć skargę obywatelską na podstawie art. 227 Kodeksu Postępowania Administracyjnego, można również złożyć skargę do Rzecznika Praw Obywatelskich lub GIODO. Powiedzmy szczerze, że takie skargi mogą nic nie zmienić w sytuacji bezrobotnego, ale mogą być początkiem jakichś zmian w przyszłości. Nikt nie będzie zmieniał krzywdzącego prawa, jeśli nie zacznie się głośno mówić o jego krzywdzącym charakterze. Im więcej skarg od obywateli, tym trudniej jest władzy udawać, że wszystko jest dobrze. 

Milczenie nic nie zmieni

Oczywiście każdy bezrobotny będzie sam decydował o tym, czy chce jakkolwiek walczyć z profilowaniem. Nawet jeśli nie macie zamiaru skarżyć, warto opisać swoją historię i przesłać ją Fundacji. Umożliwi to zdobycie wiedzy o tym, jak profilowanie wygląda z perspektywy obywatela. Krzywdzące prawo nie powinno być oceniane jedynie od strony teoretycznej czy formalnej. Zbieranie i opisywanie indywidualnych przypadków może mieć kluczowe znaczenie przy dyskusji o ewentualnych zmianach. 

Jeśli interesuje Was poradnik Panoptykonu lub przedstawienie swojej historii, zajrzyjcie na stronę Fundacji. 

Przypominamy też, że Fundacji Panoptykon udało się dotrzeć do kwestionariusza używanego do profilowania. Udostępniło go ministerstwo z dziwacznym zastrzeżeniem, by tego dokumentu nie publikować. Fundacja i tak go opublikowała.