Z badań Gemiusa, przeprowadzonych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, wynika, że zakupy przez internet kojarzą się internautom przede wszystkim z oszczędnością czasu - tak twierdzi średnio 43% respondentów kupujących w sieci w badanych krajach - i pieniędzy (42% wskazań). 

Warto więc w tej sieci być ze swoimi usługami i produktami, bo handel w internecie to nie tylko najszybciej rozwijający się kanał sprzedaży detalicznej w Polsce (według szacunków Euromonitor International w roku 2010 obroty e-sklepów wzrosły o ok. 18%), ale również przyjazne środowisko zakupowe dla klientów, które umożliwia im dokonywanie przemyślanych decyzji o nabyciu danego produktu, podpierając się szczegółowymi opisami czy opiniami innych użytkowników.

Według badań CBOS-u w kwietniu 2010 r. 67% polskich internautów dokonało choć raz zakupu w sieci. Jak z kolei wynika z badań Gemiusa, najczęściej kupujemy na aukcjach internetowych, robi to niemal 80% osób, które zadeklarowały robienie zakupów online, w porównaniu do 61% ankietowanych, którzy nabyli produkt lub usługę w sklepie internetowym. Co ciekawe, jesteśmy wyjątkiem na tle innych państw EMEA (Europe, the Middle East and Africa - Europy, Środkowego Wschodu i Afryki), w których średnio 87% respondentów, którzy kiedykolwiek dokonali zakupu w sieci, przyznaje, że skorzystało z usług e-sklepu, a zaledwie co trzeci z aukcji internetowej.

Niezależnie od powyższych różnic widać jednoznacznie, że robienie zakupów online staje się coraz popularniejsze. Co więcej, z roku na rok odsetek ten prawdopodobnie będzie jeszcze szybciej rósł, gdyż w świat dorosłych wchodzą już osoby, dla których internet jest środowiskiem naturalnym, w którym czują się tak samo swobodnie, jak poza internetem, z którym to wspólnie dorastali.

Obok szybkości i wygody zakupów online, najważniejsze jest także bezpieczeństwo obrotów bezgotówkowych, które zapewniają odpowiednie systemy oraz wiarygodni uczestnicy rynku, którzy dostarczają systemy umożliwiające rozliczanie transakcji. Działalność tych systemów regulują następujące przepisy:

• ustawa z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz. U. z 2002 r. Nr 169, poz. 1385 z późn. zm.),
• ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. Nr 112, poz. 743),
• oraz rozdział 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. Nr 140, poz. 939 z późn. zm.) o rozliczeniach pieniężnych za pośrednictwem banków.

Zgodnie z pierwszą z wspomnianych ustaw do instytucji świadczących usługi płatnicze należą nie tylko banki, ale również niebankowi agenci rozliczeniowi, którzy prowadzą systemy autoryzacji i rozliczeń. Firmy działające jako agenci rozliczeniowi pośredniczą w realizacji transakcji dokonanych za pomocą kart płatniczych pomiędzy akceptantem a wydawcą karty. W Polsce mamy już blisko 20 podmiotów, które prowadzą działalność jako agent rozliczeniowy. 

Podmioty działający jako Agent Rozliczeniowy w Polsce: Bank Handlowy w Warszawie S.A., Bank Polska Kasa Opieki S.A., BluePay S.A., CashBill S.A., Cetelem Bank S.A., Centrum Elektronicznych Usług Płatniczych eService S.A., Dotpay S.A., eCard S.A., EFG Eurobank Ergasias S.A. Oddział w Polsce, Elavon Financial Services Limited Oddział w Polsce, First Data Polska S.A., Krajowa Izba Rozliczeniowa S.A., Lukas Bank S.A., mPay S.A., PayU S.A., PayTel S.A., Sygma Banque Societe Anonyme (SA) Oddział w Polsce, SkyCash Poland S.A.

Zgodnie z ustawą zgodę na prowadzenie systemu autoryzacji i rozliczeń wydaje Prezes Narodowego Banku Polskiego. Aby ją uzyskać, podmioty aplikujące o zgodę musiały spełnić szereg warunków prawnych, finansowych i technicznych (szczegółowe informacje można znaleźć na stronach internetowych NBP, w zakładce system płatniczy). Płatności w internecie powinno się przeprowadzać za pośrednictwem banków oraz licencjonowanych agentów rozliczeniowych. W ten sposób eliminowani są potencjalni oszuści oraz podmioty, które nie są w stanie zapewnić odpowiedniej jakości usług.

Na polskim rynku obecnie mamy 3 kartowe systemy płatności. Podczas obsługi transakcji korzystają one z jednego pośrednika rozliczeniowego (banku komercyjnego), który rozlicza należności i zobowiązania za pośrednictwem systemu SORBNET, prowadzonego przez Narodowy Bank Polski. Opisywane systemy płatności umożliwiają rozliczanie transakcji dokonanych w polskich punktach handlowo-usługowych (tradycyjnych i internetowych) za pomocą kart płatniczych wydanych przez polskie banki, poleceń przelewu z kart płatniczych oraz innych płatności. Są to:

• Krajowy System Rozliczeń (KSR), będący własnością spółki FirstData Polska S.A., wcześniej działający jako PolCard S.A.,
• Global Clearing Management System (GCMS), który prowadzi MasterCard,
• VISA Polish National Net Settlement System (VPNNSS), należący do VISA Inc.

Sprawdzenie i korekta merytoryczna artykułu:

Tomasz Koźliński – główny specjalista w Departamencie Systemu Płatniczego NBP
Konrad Szylar – specjalista w Departamencie Systemu Płatniczego NBP