Od papierowej do cyfrowej Polski

Nowoczesna e-administracja stanowi niezbędny element sprawnie funkcjonującego państwa. Program „Od papierowej do cyfrowej Polski” przewiduje dużą liczbę działań wraz z harmonogramem ich wykonania. Formułuje on postulaty, ocenia przypuszczalne korzyści oraz określa harmonogramy i mierniki konkretnych strumieni w ramach inicjatywy. 

W naszym kraju dostęp do usług szerokopasmowych rozwijał się w podobnym tempie, co w całej Unii. Mimo tego, że Polska jest nieco poniżej średniej UE, ci którzy są online już teraz korzystają z pełnego potencjału usług szerokopasmowych oraz technologii cyfrowej. Dla znaczącej grupy posiadaczy komputerów, Internet stanowi główny powód korzystania z tego urządzenia. Warto tutaj zaznaczyć, że zaledwie 5% posiadaczy komputerów nie ma dostępu do Internetu. W 2009 r. liczba ta wynosiła aż 50%, a w 2013 r. już tylko 15%, co wskazuje na rosnący popyt na dostęp do sieci^[1].

Udział nowoczesnych technologii w życiu codziennym obywateli oraz oczekiwania społeczne co do ułatwienia oraz przyśpieszenia realizacji spraw urzędowych powodują, że instytucje publiczne powinny uwzględnić te oczekiwania. Świadczenie usług publicznych w formie elektronicznej należy traktować jako nową nieobowiązkowa formę załatwiania spraw, która została udostępniona obywatelom. W obecnych czasach wdrażanych jest wiele rozwiązań informatycznych, które umożliwiają świadczenie usług elektronicznych przez administrację publiczną z wykorzystaniem Internetu. Warto tutaj zaznaczyć, że wielu obywateli z dużą nieufnością odnosi się do załatwiania spraw bez osobistej wizyty w urzędzie. Z tego względu bardzo istotne jest zaprojektowanie oraz wdrożenie usług elektronicznych, które będą zgodne z potrzebami obywateli. Istotne jest, aby e-usługi były dostępne w sposób ciągły i charakteryzowały się intuicją oraz prostą obsługą. Przede wszystkim powinny dotyczyć tych spraw, które obywatele najczęściej załatwiają w urzędach^[2].

Świadczenie usług drogą elektroniczną

Od usługi w pojęciu tradycyjnym, czyli papierowym, usługę elektroniczną odróżnia świadczenie jej na odległość i wykorzystanie w tym celu systemów informatycznych. Podstawową usługą elektroniczną jaka jest świadczona w jednostkach administracji publicznej jest Elektroniczna Skrzynka Podawcza (ESP) – miejsce do przyjmowania korespondencji elektronicznej^[3].

Świadczenie usług drogą elektroniczną związane jest z pojęciem dokumentu elektronicznego, czyli stanowiącego odrębną całość znaczeniową zbioru danych uporządkowanych w określonej strukturze wewnętrznej i zapisanych na informatycznym nośniku danych. Jako usług elektronicznych nie należy traktować udostępnianych przez urzędy formularzy w formacie PDF czy doc., które można wydrukować i wypełnić odręcznie a następnie przesłać do urzędu za pomocą ESP. Formularze, które zostały wypełnione odręcznie nie spełniają ww. definicji, ponieważ systemy informatyczne nie mogą bezpośrednio wykorzystać wprowadzonych odręcznie informacji^[4].

Nowoczesne technologie cyfrowe decydują w obecnych czasach o innowacyjności oraz konkurencyjności gospodarki. Wykorzystanie ich w sektorze publicznym oraz obrocie gospodarczym jest papierkiem lakmusowym poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego państwa. Należy tutaj zaznaczyć, że Ministerstwo Rozwoju, Cyfryzacji i Zdrowia przygotowują program dotyczący odejścia Polski od dokumentów papierowych na rzecz pełnej cyfryzacji. Program ten wyznaczył kierunki rozwoju e-państwa oraz cyfryzacji gospodarki.

Cyfryzacja kluczowych usług publicznych

Niniejszy Program przewiduje cyfryzację kluczowych usług publicznych, zwiększenie obrotu bezgotówkowego i wdrożenie inicjatywy tożsamości elektronicznej (eID). Celem cyfryzacji jest stworzenie fundamentów pod realizację Planu na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, jakim jest sprawne państwo. Ponadto wpisuje się też w ujęte w nim poszczególne filary rozwoju, a potencjał sektora cyfrowego jest warunkiem innowacyjności oraz konkurencyjności polskiej gospodarki^[5].

Strumień Cyfrowe Usługi Publiczne (CUP) dotyczy cyfryzacji kluczowych usług publicznych dla jednej bramy do administracji jaką jest obywatel.gov.pl. W ramach jego zostały założone 3 podstawowe cele:

1. cyfryzację oraz uproszczenie usług publicznych,
2. wsparcie stworzenia koncepcji bramy do usług publicznych,
3. wsparcie stworzenia koncepcji funkcjonowania skrzynek do komunikacji dla podmiotów realizujących zadania publiczne oraz dla obywateli i przedsiębiorców.

W tym ostatnim przypadku chodzi o stworzenie oficjalnej skrzynki pocztowej, tak aby każdy obywatel miał swój własny adres e-mail, dzięki któremu będzie mógł się kontaktować z danym urzędem czy przesłać dokumenty za pomocą Internetu^[6]. W tym przypadku miernikiem ich realizacji ma być uruchomienie 50 usług elektronicznych (1 fala) oraz przygotowanie prawne do cyfryzacji kolejnych 30 (2 fala) w ciągu 12 miesięcy.

Kolejny strumień e-ID dotyczy trzech kluczowych dla państwa oraz gospodarki celów i zalicza się do nich:

• wdrożenie od strony prawnej, organizacyjnej i technicznej modelu sfederalizowanego identyfikacji i uwierzytelniania oraz usług zaufania,
• upowszechnienie usług e-administracji dla obywatela i biznesu dzięki wdrożeniu i wykorzystaniu w nich masowych mechanizmów identyfikacji i uwierzytelniania,
• wdrożenie kluczowych usług publicznych z wykorzystaniem mechanizmów masowej identyfikacji i uwierzytelniania, które zostaną zweryfikowane pod względem bezpieczeństwa, wydajności oraz ergonomii użycia.

Założenia rządu w tym obszarze są takie, że do końca 2016 r. mają być już odpowiednie regulacje prawne. Natomiast do końca 2017 r. liczba użytkowników z wydanymi komercyjnymi oraz państwowymi e-ID powinna zbliżyć się do 10 mln., a tzw. Top 10 usług publicznych z wykorzystaniem e-ID powinno zostać wdrożone^[7].

Strumień e-Zdrowie opracowuje działania, które zmierzają do zmniejszenia liczby nieprawidłowości ze strony świadczeniodawców usług zdrowotnych, które są finansowane ze środków publicznych, ale też do automatyzacji procesów administracyjnych, co z kolei wiąże się z poprawą ich efektywności. Główny gros prac w tym przypadku spadł na Ministerstwo Zdrowia, którego zadaniem jest udostępnienie pacjentom szeregu usług elektronicznych, które pozwolą na skrócenie czasu potrzebnego na uzyskanie dostępu do indywidualnych informacji dotyczących pacjenta za pośrednictwem wymiany elektronicznej dokumentacji medycznej oraz internetowego konta pacjenta, czy łatwiejszego dostępu do usług medycznych i skróceniu kolejek dzięki e-Rejestracji i e-Skierowaniu. Natomiast wdrożenie e-recepty ułatwi obsługę pacjentów przez apteki oraz rozliczanie aptek z płatnikiem. W dalszej perspektywie jest zaopatrzenie wszystkich obywateli w narzędzia identyfikacji oraz uwierzytelnienia uznane w obszarze ochrony zdrowia. Należy tutaj zaznaczyć, że cyfryzacja procesów związanych ze świadczeniami zdrowotnymi przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii^[8].

Dosyć istotnym elementem usprawnienia rozwoju Polski cyfrowej jest wprowadzenie Strumienia Zwiększenia Obrotu Bezgotówkowego, dzięki któremu mają zostać opracowane działania dla trzech kluczowych dla państwa, gospodarki celów, jakimi są: ograniczenie kosztów obrotu gotówkowego i zwiększenie wygody dla społeczeństwa poprzez wprowadzenie możliwości opłacania należności wobec sektora publicznego w formie bezgotówkowej. Oczywiście takie rozwiązanie ma służyć walce z szarą strefą i ograniczenie kosztów funkcjonowania administracji[9].

Z kolei wdrożenie funkcjonalności Schematu Krajowego umożliwi na zwiększenie roli państwa w ustalaniu standardów dla płatności bezgotówkowych oraz stworzenie taniego i jednocześnie wygodnego rozwiązania płatniczego, szczególnie w relacjach z sektorem publicznym oraz szybkie udostępnienie masowego rozwiązania eID w ramach omawianego schematu do kontaktu z sektorem publicznym, ale też udostępnienie usług e-gov na nośnikach Schematu Krajowego. Do pozytywów zalicza się m. in. udostępnienie obywatelom naszego kraju bezkosztowego, łatwego i wygodnego sposobu dokonywania opłat bezgotówkowych w jednostkach administracji publicznej oraz łatwego i prostego dostępu do e-usług publicznych^[10].

Następnymi elementami strumienia są e-Faktura oraz e-Paragon, których zadaniem jest osiągnięcie innych kluczowych celów dla państwa oraz gospodarki w tym: zwiększenie ściągalności podatków, transparentność działań oraz wydatkowania środków przez jednostki finansów publicznych. Ponadto obniżenie kosztów administracji i gospodarki poprzez uczestnictwo naszych przedsiębiorców w transgranicznym rynku zamówień publicznych oraz w obrocie gospodarczym Unii poprzez włączenie naszego państwa do Jednolitego Europejskiego Rynku Cyfrowego. W tym obszarze założenia rządowe są dosyć optymistyczne i zakładają, że liczba e-Faktur wzrośnie z 1% do 9% w 2018 r., a w 2020 osiągnie już poziom 60%. W rządowych założeniach jest też wzrost e-transakcji ponadgranicznych w UE z udziałem Polski do 20% w 2020 r. Z kolei udział e-Paragonów powinien wynosić w 2020 r. aż 100%. W perspektywie 4 najbliższych lat ma to zaowocować przede wszystkim spadkiem aż o 90% fałszywych faktur w obiegu^[11].

Kolejne strumienie to e-Daniny oraz e-Świadczenia, które mają na celu uproszczenie opłacania i księgowania składek na ubezpieczenie społeczne oraz pozostałych podatków i danin na rzecz Skarbu Państwa. Istotnym elementem jest tutaj optymalizacja obsług i świadczeń, co z kolei ma się przełożyć na redukcję kosztów wypłat w gotówce. Zgodnie z założeniami do 2018 r. wszystkie wpłaty składek przez przedsiębiorstwa powinny następować już w nowym systemie, który ma być oparty na jednolitym standardzie identyfikacji podatnika. W ciągu roku od uruchomienia tego systemu po stronie administracji powinno nastąpić obniżenie kosztów księgowania o 40%. Stworzenie zintegrowanych państwowych rejestrów pozwoli na wgląd we wszystkie świadczenia wybranego obywatela czy przedsiębiorstwa. Natomiast uzyskanie pełnego efektu ubankowienia obniży koszty wypłat świadczeń w gotówce o 200 mln. złotych^[12].

e-Przedsiębiorczość, Bitcoin i Blockchain

Na koniec warto zaznaczyć, że przyjęty dokument dotyczący cyfryzacji Polski zakłada również uruchomienie dwóch nowych inicjatyw: e-Przedsiębiorczość oraz Bitcoin i Blockchain. W ten sposób ma nastąpić redukcja obciążeń przez ujednolicenie i integrację obowiązków sprawozdawczych przedsiębiorstw wymaganych przez administrację^[13].

Program cyfryzacji Polski ma na celu zbudowanie nowoczesnego społeczeństwa korzystającego na co dzień z najnowszych rozwiązań technologicznych, dzięki którym przepływ informacji miedzy zwykłym obywatelem lub przedsiębiorstwem a urzędem administracji państwowej lub samorządowej zostanie ograniczony do minimum. Ponadto cyfryzacja ma też przyczynić się do rozwoju niektóry istotnych dla zwykłego obywatela usług, z których korzystanie w obecnej chwili przysparza mu dużo problemów, a przede wszystkim zajmuje określoną cześć dnia. Zgodnie z wszelkimi założeniami w 2020 r. załatwienie sprawy urzędowej będzie możliwe z każdego dowolnego miejsca w kraju.

Autor: dr Łukasz Kryśkiewicz, pracownik Ministerstwa Cyfryzacji

[1] Cyfrowa przyszłość Polski. Fundamenty rozwoju konkurencyjnej gospodarki w dobie globalizacji, UPC, s. 23.

[2] Świadczenie usług publicznych w formie elektronicznej na przykładzie wybranych jednostek samorządu terytorialnego, Najwyższa Izba Kontroli 2015, s. 6.

[3] Tamże, s. 6.

[4] Tamże, s. 6.

[5] Rząd przygotowuje program „Od papierowej do cyfrowej Polski”, z dn. 14.09.2016.

[6] Tamże.

[7] Tamże.

[8] Tamże.

[9] Tamże.

[10] Tamże.

[11] Tamże.

[12] Tamże.

[13] Tamże.