W ubiegłym tygodniu Dziennik Internautów opisywał działania pewnego przedsiębiorcy, który uzyskał w e-sądzie nakaz zapłaty z bardzo wysokimi odsetkami za zwłokę (aż 1,5% dziennie). Takie odsetki trudno nazwać inaczej niż "lichwiarskimi". Co więcej, e-sąd wydał nakaz z takimi odsetkami bez badania sprawy (e-sąd zazwyczaj niczego nie bada) i nie jest nawet pewne, czy nakaz zapłaty dotarł do rzekomego dłużnika, aby ten mógł go w porę zaskarżyć. 

Dziennik Internautów od razu zwrócił się z pytaniami o tę sprawę do biura prasowego Sądu Okręgowego w Lublinie. Spytaliśmy, czy rzekomy dłużnik faktycznie będzie musiał spłacać tak wysokie odsetki. Spytaliśmy też, czy można zrobić cokolwiek, gdy nakaz się uprawomocnił, a istnieją do tego nakazu jakieś zastrzeżenia.

Otrzymaliśmy odpowiedzi na obydwa pytania.

Nakaz z e-sądu i odsetki maksymalne

Biuro prasowe e-sądu przyznało, że przepisy kodeksu cywilnego określają maksymalną wysokość tzw. odsetek umownych.

Tak jak pisaliśmy wcześniej, odsetki maksymalne nie mogą w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Obecnie ta stopa wynosi 4%, a więc odsetki maksymalne wynoszą 16% rocznie.

Co się zatem stanie, jeśli przedsiębiorca uzyskał przeciwko komuś nakaz zapłaty uwzględniający o wiele wyższe odsetki? Dziennik Internautów pisał, że to jest możliwe w e-sądzie.

Biuro prasowe Sądu w Lublinie odpisało...

W sytuacji gdy wysokość odsetek byłaby nadmierna i przewyższałaby wysokość odsetek maksymalnych, prowadziłoby to do sprzeczności postanowienia czynności prawnej, dotyczącego wysokości odsetek, z ustawą. Nie powoduje to jednak nieważności czynności prawnej, ale ograniczenie jej skutków (...) Jeżeli stopa odsetek ustalona przez strony umowy będzie niższa od odsetek maksymalnych, czynność prawna będzie w pełni skuteczna. Gdyby jednak strony umówiły się o odsetki przekraczające stopę maksymalną (...), to należą się jedynie odsetki maksymalne, o czym stanowi art. 359 § 22 k.c.

Czyli - mówiąc najkrócej - nakaz zapłaty z lichwiarskimi odsetkami będzie skutkował tym, że należą się odsetki maksymalne i nic ponadto. Jeśli z umowy wynikają odsetki "lichwiarskie", to dłużnik powinien zapłacić tylko te maksymalne.

Powyższe nie oznacza, że e-sąd działa jak należy. Tak czy owak dochodzi do tego, że e-sąd zatwierdza nakaz zapłaty z odsetkami wyższymi niż maksymalne. Przedsiębiorca uzyskujący taki nakaz może go użyć w celu żądania zawyżonych odsetek. Nie każdy obywatel zna Kodeks cywilny. Nie każdy wie, że istnieje coś takiego jak odsetki maksymalne. Może więc dojść do sytuacji, gdy ktoś zapłaci te lichwiarskie odsetki, kierując się tym, co wyczyta w nakazie z sądu. Wiemy też, że pewien polski przedsiębiorca posługuje się nakazami z e-sądu, by przekonywać ludzi, że należą mu się lichwiarskie odsetki.

Jakby nie patrzeć, zatwierdzanie przez e-sąd nakazów zapłaty z lichwiarskimi odsetkami nie jest niczym dobrym.

Nakaz prawomocny? Co robić?

Spytaliśmy e-sąd również o to, czy da się zakwestionować nakaz zapłaty, który już się uprawomocnił, a są do niego zastrzeżenia. Z taką sytuacją możemy mieć do czynienia wówczas, gdy nakaz nie został skutecznie doręczony. 

Biuro prasowe Sądu w Lublinie wskazało w swojej odpowiedzi różne możliwe sytuacje. Załóżmy, że ktoś był w szpitalu i z tego powodu nie mógł zaskarżyć nakazu zapłaty z e-sądu.

W sytuacji gdy pozwany nie złożył sprzeciwu w przepisanym terminie, nawet gdy nakaz został opatrzony już klauzulą wykonalności, pozwany może (działając na podstawie art 168 kpc) wnosić o przywrócenie terminu do złożenia sprzeciwu od wydanego w sprawie nakazu zapłaty. Obowiązany jest jednak wykazać, że nie dokonał w terminie czynności procesowej bez swojej winy. Taką okolicznością może być np. fakt, iż w czasie gdy dokonane zostało doręczenie nakazu zapłaty w trybie podwójnego awiza na jego adres zamieszkania, przebywał w szpitalu i nie mógł w terminie złożyć sprzeciwu. Gdy doszło do wszczęcia postępowania egzekucyjnego, pozwany wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu może, działając na podstawie art 172 kpc, złożyć wniosek o wstrzymanie wykonania orzeczenia. Zarówno nakaz, jak i wniosek o przywrócenie terminu nie podlegają opłacie sądowej.

Może również dochodzić do sytuacji, gdy pozwany nie mieszka pod adresem, na który pozew został wysłany. Co wtedy?

W sytuacji gdy nakaz zapłaty doręczony został pozwanemu na adres wskazany w pozwie przez powoda i uznany za skutecznie doręczony przez sąd (np. w trybie podwójnego awiza), pozwany zaś kwestionuje skuteczność doręczenia nakazu zapłaty, gdyż np. nie mieszka pod adresem wskazanym w pozwie, przysługuje mu prawo złożenia skargi na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności wydanemu w sprawie nakazowi zapłaty, w którym powinien uprawdopodobnić, iż doręczenie nakazu zapłaty na adres wskazany w pozwie nie wywołało skutku skutecznego doręczenia. Skuteczne złożenia takiej skargi spowoduje uchylenie wydanej w sprawie klauzuli wykonalności, spowoduje doręczenie nakazu na prawidłowy adres pozwanego i otworzy mu 14-dniowy termin do złożenia sprzeciwu od nakazu zapłaty. Złożenie opisanej powyżej skargi nie podlega opłacie sądowej.

Ponadto warto wiedzieć, że...

Prawomocny nakaz zapłaty może być także wzruszony w trybie skargi o wznowienie postępowania, o której mowa w art 399 i n. kpc.

Art. 401 kpc stanowi, że można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności:

1) jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia;

2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe.

Mówiąc najkrócej - nawet jeśli nakaz z e-sądu się uprawomocnił, to nie oznacza, że wszystkie drogi dochodzenia swoich praw zostały wyczerpane. Warto też przypomnieć, że jeśli dostaniemy nakaz e-sądu, można go zaskarżyć w ciągu 14 dni i wówczas sprawa trafi przed "zwykły" sąd, gdzie zostanie zbadana. E-sąd raczej niczego nie bada.

Uwaga: cytowane powyżej fragmenty pochodzą z korespondencji przysłanej z Biura Prasowego Sądu Okręgowego w Lublinie. Niestety urzędnik będący ich autorem nie podpisał się z imienia i nazwiska. Jest to brzydki zwyczaj, który Dziennik Internautów obserwuje i gani dość często. Dziękujemy rzecznikowi za pomoc, jednocześnie upominając, aby podpisywał się imieniem i nazwiskiem w korespondencji elektronicznej.