Wynik trwającego ponad 3 lata postępowania antymonopolowego prowadzonego przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) przeciwko Stowarzyszeniu Autorów ZAiKS (ZAiKS) i Stowarzyszeniu Filmowców Polskich (SFP) okazał się niekorzystny dla obydwu organizacji zbiorowego zarządzania (OZZ). Prezes UOKiK uznał, że ZAiKS i SFP były w zmowie ustalając między sobą stawki za korzystanie z utworów audiowizualnych i nałożył na nie karę w łącznej wysokości ponad 1,2 mln zł.

ZAiKS odniósł się dziś do powyższej kary wytykając UOKiK nieznajomość prawa oraz informując, że przygotowuje właśnie odwołanie od decyzji Prezesa UOKiK. Z przytoczonego poniżej stanowiska ZAiKS wynika ponadto, że UOKiK nie rozumie zasad oraz intencji działania OZZ. Według stowarzyszenia nałożoną karę opłacą w rzeczywistości autorzy, gdyż koszty działalności ZAiKS, w tym kary, pokrywane są z tantiem wypłacanych autorom.

Pełna treść stanowiska ZAiKS odnoszącego się do decyzji UOKiK z dnia 4 września br. poniżej.

Stanowisko ZAiKS-u w sprawie decyzji Prezesa UOKiK

Filmy DVD po decyzji UOKiK będą zapewne droższe!!!

Informacja prasowa zamieszczona na stronie Urzędu Ochrony Konsumentów i Konkurencji (UOKiK) dotycząca kary nałożonej na Stowarzyszenie Autorów ZAiKS /ZAiKS/ i Stowarzyszenia Filmowców Polskich (SFP) organizacje zbiorowego zarządzania (OZZ) zawiera sformułowania z gruntu nieprawdziwe, co może świadczyć o nieznajomości przepisów prawa autorskiego, zasad działania ozz oraz zasad wynikających z bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa.

Postępowanie UOKiK trwało blisko 4 lata (zostało wszczęte 1.02.2005r., a nie jak napisano w grudniu 2005r.), a jego rezultat budzi ogromne zdziwienie i kontrowersje. 

Zakwestionowane przez UOKiK porozumienie SFP i ZAiKS zostało zawarte na wniosek Izby Wydawców Prasy /IWP/ w trakcie negocjacji warunków  na jakich wydawcy członkowie IWP mieli korzystać z praw autorskich  dołączając  do czasopism płyty z filmami.

IWP miała przystąpić do tego porozumienia, jednak z uwagi na duże rozbieżności w zakresie ustalania poziomu wynagrodzeń, IWP odstąpiła  od dalszych negocjacji i skierowała wniosek do Prezesa UOKiK o wszczęcie postępowania przeciwko obu naszym organizacjom.

Nieprawdą jest, że działanie ozz opłacane jest przez użytkowników i konsumentów.

ZAiKS działa jako stowarzyszenie dla ochrony praw twórców, jako instytucja non-profit, co oznacza, nie tylko, że nie wypracowuje zysku ale zgodnie z przepisami i własnym statutem jego działania nie mogą mieć i nie mają charakteru zarobkowego, komercyjnego.

Koszty działalności stowarzyszenia /inkasa, repartycji, dochodzenia roszczeń na rzecz autorów/  pokrywane są z tantiem /wynagrodzeń/ wypłacanych autorom, co oznacza, że to sami autorzy opłacają działalność własnego stowarzyszenia, działającego na ich rzecz, gdyż jak słusznie zauważył UOKiK indywidualne zarządzanie i ochrona praw autorskich, w dobie masowej eksploatacji jest niemożliwa. Wysokość tzw. „zwrotu kosztów” nigdy nie miała wpływu na wysokość stawki tantiemowej.

Podobnie z własnych tantiem autorzy pokrywają kary nakładane przez UOKiK.

Nieprawdą jest, że stawka 2zł.  jest sztywno określoną stawką dla każdego nośnika na którym utrwalony jest film. Stawka ta kilkakrotnie obniżana i wynosząca aktualnie 1,20 zł. i mająca zastosowanie w wypadku tradycyjnej sprzedaży nośników z filmami jest minimalną ale tylko w odniesieniu do filmu, w którym wszystkie zawarte w nim utwory są chronione. Wysokość tej stawki zależy od  zawartości utworów chronionych zawartych na danym nośniku, jego nakładu oraz rodzaju. Stawka ta zmniejsza się proporcjonalnie, jeżeli część utworów wykorzystanych w filmie nie podlega ochronie. Stawka ta zmniejsza się w zależności od nakładu danego nośnika. W wypadku tzw. „insertów” (płyt dołączanych do gazet) stawka za film fabularny wynosi zaledwie 0,46 zł i jest obniżana proporcjonalnie do nakładu.

Taka polityka ustalania stawek sprawia, że wynagrodzenie dla twórcy uwzględnia charakter i zakres korzystania z utworu czyli spełnia kryteria wymagane przez prawo autorskie (art.110 prawa autorskiego). Natomiast bez znaczenia dla wysokości tantiem jest poniesiony przez twórcę koszt i wkład pracy konieczny do powstania dzieła, albowiem proces twórczy kieruje się innymi zasadami niż proces produkcyjny.

Stawiane przez UOKiK kryteria ustalania stawek wynagrodzeń autorskich (przeniesione z zasad ustalania cen towarów), są nie tylko sprzeczne z art.110 pr. aut., ale także niemożliwe do zastosowania, bo w żaden sposób dzieła autorskiego, będącego przecież rezultatem twórczych wysiłków, nie można wyceniać miarą kosztów i wkładu pracy. Wiele wybitnych dzieł powstało bez wielkiego wysiłku twórcy i równie wiele zostało okupionych ciężką pracą i niemałymi kosztami. Nie ma to jednak żadnego znaczenia dla oceny tego dzieła czy jego popularności.

Nieprawdą jest, że porozumienie pomiędzy SFP a ZAiKS-em zamyka twórcom wybór, której organizacji powierzyć swoje prawa autorskie.

ZAiKS i SFP reprezentują zupełnie inny zakres praw, co wynika z zezwoleń udzielonych obu organizacjom przez Ministra Kultury, a także zostało potwierdzone kilkudziesięcioma orzeczeniami sądów powszechnych oraz kilkoma wyrokami Sądu Najwyższego.

Tak więc nie ma, bo nie może być pomiędzy tymi organizacjami konkurencji i autorzy mogą swoje prawa, te których zarządem zajmuje się ZAiKS, powierzać ZAiKS-owi i jednocześnie prawa których zarządem zajmuje się SFP, powierzać SFP. W praktyce takie sytuacje się zdarzają, szczególnie w wypadku gdy twórca jest jednocześnie autorem scenariusza i reżyserem filmowym.

Nieprawdą jest, że SFP i ZAiKS porozumiały się i ustaliły jednolite stawki za korzystanie z utworów audiowizualnych dążąc do zagwarantowania sobie jak najwyższych zysków.

ZAiKS nie działa dla zysku. Stawka wynagrodzeń w wysokości 8% nie wynika z postanowienia obu organizacji ale z tabeli wynagrodzeń autorskich ZAiKS-u, zatwierdzonej w 2001r. przez Komisję Prawa Autorskiego (KPA) przy Ministrze Kultury i Sztuki (obecnie MKiDN), co oznacza, że zgodnie z art.109 pr. aut., dla użytkownika i dla ZAiKS-u ta zatwierdzona stawka jest stawką minimalną (stanowi minimum ustawowe).

Strony (ZAiKS - użytkownik) mogą negocjować  wysokość wynagrodzenia dla konkretnego nośnika z filmem, uwzględniając zakres wykorzystywanych praw, nakład oraz inne przesłanki właściwe dla konkretnego przedsięwzięcia.

W praktyce takie negocjacje miały i mają miejsce, choć wiele nośników z filmami  zostało wydanych bez zapłaty wynagrodzenia na rzecz autorów co było i jest w dalszym ciągu przedmiotem licznych postępowań sądowych. Zdecydowana większość (ponad 90%) wydanych do tej pory wyroków w tych sprawach jest dla ZAiKS-u korzystna.

Stawka 8% została zatwierdzona przez KPA na rzecz autorów reprezentowanych przez ZAiKS, a mimo to, wychodząc naprzeciw użytkownikom, w tym wydawcom prasowym i IWP, ZAiKS zgodził się podzielić tą stawką z SFP na rzecz autorów reprezentowanych przez tę organizację. Z całą pewnością nie było to spowodowane chęcią zagwarantowania sobie jak najwyższych zysków, gdyż na mocy tego porozumienie autorzy reprezentowani przez ZAiKS otrzymywali nie 8% tantiem, a 55% z 8% tj. 4,4%; pozostałe 3,6% tantiem otrzymywali autorzy reprezentowani przez SFP.

W rezultacie, jeżeli decyzja UOKiK zostanie utrzymana w mocy, ZAiKS będzie posługiwał się 8% stawką zatwierdzoną przez KPA /i zgodnie z przepisami nie będzie mógł jej obniżyć/, a SFP będzie domagało się od użytkowników tantiem dla autorów przez siebie reprezentowanych, co sprawi, że koszty ponoszone przez użytkowników wzrosną (o stawkę żądaną przez SFP), a nie zmaleją jak chce UOKiK. Może to spowodować podwyższenie cen nośników.

Tak więc decyzja UOKiK w rezultacie może doprowadzić do wzrostu, a nie obniżki cen.

ZAiKS przygotowuje odwołanie od decyzji Prezesa UOKiK.

Warszawa, 5.09.2008r.

To nie pierwsza tak wysoka kara nałożona przez UOKiK na ZAiKS. W czerwcu br. urząd nałożył na tę organizację karę w wysokości 1,5 mln zł za praktyki ograniczające prawa twórców do dysponowania ich dziełami. Warto dodatkowo przypomnieć, że Stowarzyszeniu Autorów ZAiKS grozi bankructwo z powodu zaległego podatku VAT (około 300 mln zł), którego stowarzyszenie nie płaci do budżetu państwa, gdyż inaczej niż fiskus interpretuje prawo.