W Dzienniku Internautów wspominaliśmy już, co robić, aby komputer pomagał, a nie przeszkadzał w przygotowaniu do matury. Temat ten ma szczególne znaczenie przy prezentacji z języka polskiego. Wiele osób boi się tego etapu egzaminu i może to sprzyjać pokusie zbytniego ułatwiania sobie zadania. Nie każde ułatwienia prowadzą do dobrych efektów. 

Jeśli w prezentacji chcesz wykorzystać materiały z internetu, powinieneś być świadom czterech rzeczy:

1. zasoby internetu są względnie małe, jeśli chodzi o wiedzę humanistyczną,
2. w prezentacji liczy się wywarte wrażenie,
3. nauczyciele też korzystają z internetu,
4. istnieje różnica pomiędzy cytowaniem a kopiowaniem.

Omówmy to po kolei.

Nie wszystko w sieci

Internet to medium, w którym znajduje się wiele rzeczy... napisanych głównie po 1995 roku. Ponadto proporcje między informacjami z poszczególnych dziedzin wiedzy nie są równe. Informatyk znajdzie w sieci wiele pomocnych informacji, ale wiedzy humanistycznej (tej naprawdę wartościowej) jest znacznie mniej.

Nie chodzi o to, aby z internetu nie korzystać. Trzeba jednak od początku uznać, że jest to źródło uzupełniające, a nie podstawowe. Nawet przedstawiciele Google przyznali swojego czasu, że niejedna książka z określonej dziedziny bije na głowę całą zawartość internetu (dlatego Google tak bardzo interesuje się książkami).

Ponadto humanistyka nie jest tak przejrzysta, jak matematyka czy informatyka. Z tego powodu wymaga ona precyzyjnego przekazu. Autorzy internetowych materiałów nie zawsze o tym pamiętają i dlatego na wielu stronach poświęconych literaturze czy historii znajdziemy błędy. W książkach też są błędy, ale jest ich znacznie mniej. Poza tym, jeśli wypowiesz stwierdzenie błędne, ale powołasz się na książkę, to zostanie Ci wybaczone. Jeśli natomiast zrobisz błąd i powołasz się na Sciaga.pl... nie licz na wybaczenie.

Co z tego wynika?  

Rozsądne korzystanie z internetu wymaga nie tylko wyszukania informacji, ale również zweryfikowania jej.

Poza tym cytowanie źródeł internetowych wymaga podania źródeł (o tym wspomnę dalej), co oznacza, że dobrze jest mieć informacje ze źródeł wiarygodnych. To nie zawsze jest łatwe. Nierzadko przekonasz się, że znalezienie dobrej informacji w sieci nie jest tak łatwe, jak korzystanie z Google.

Liczy się wrażenie

W czasie prezentacji próbujesz przekonać wykształconych ludzi, że sam zasługujesz na miano wykształconego człowieka. To oznacza, że musisz wykazać się umiejętnością korzystania z tych narzędzi, z których korzystają wykształceni ludzie.

Powiedzmy wprost - nie zrobisz dobrego wrażenia, jeśli twoja prezentacja będzie wypełniona cytatami z internetu. Wykształceni ludzie korzystają bowiem także ze źródeł papierowych - książek, słowników, gazet. Są również inne media, jak telewizja, radio itd. Zrobisz dobre wrażenie, jeśli pokażesz, że potrafisz korzystać z tych wszystkich źródeł wiedzy.

Oczywiście są takie tematy, gdzie korzystanie z internetu jest mniej lub bardziej uzasadnione. Jeśli przygotowałeś prezentacje na temat związany z internetem, to duża liczba cytatów z sieci nie będzie niczym złym.

Nauczyciele w sieci

Nie dalej jak dwa tygodnie temu rozmawiałem ze znajomą nauczycielką o plagiatach z sieci. Znajoma wspomniała o uczennicy, która skopiowała z internetu opowiadanie, zmieniając jedynie imiona bohaterów. Moja znajoma od razu zorientowała się w oszustwie i bez problemu wskazała uczennicy źródło opowiadania.

W tej historii nie jest dziwne to, że plagiat wyszedł na jaw. Dziwne jest to, że uczennica naprawdę wierzyła, że to się nie wyda. Długo szła w zaparte. Co ciekawe, była to jedna z tych dobrych, piątkowo-szóstkowych uczennic.

Licz się z tym, że bezmyślne kopiowanie z sieci może wyjść na jaw. Jeśli całą swoją prezentację zrobisz na podstawie Wikipedii lub trzech najwyżej pozycjonowanych stron w Google, to licz się z zauważeniem tego przez nauczyciela.

Najważniejsze: cytuj, nie kopiuj

Wielu psychologów i pedagogów zgadza się co do tego, że młodzież wychowana na komputerach i internecie ma jeden problem - nie odróżnia wiedzy od informacji. To sprzyja przedstawianiu znalezionych w sieci informacji jako swojej wiedzy. Jeśli nie zgadzasz się z tak surową oceną młodego pokolenia, to udowodnij, że Ty odróżniasz wiedzę od informacji.

Jeśli skopiujesz z sieci jakieś opracowanie i przedstawisz je jako swoje, to jedynie przeniosłeś pewną informacje. Narażasz się na ryzyko posądzenia o plagiat i tak naprawdę nie robisz wrażenia człowieka, który coś wie.

Wiedza opiera się na zrozumieniu informacji i umiejętności stosowania oraz porównywania informacji. Zrobisz wrażenie człowieka, który "wie", jeśli weźmiesz wiele informacji, porównasz je, przetworzysz w swojej głowie, wyciągniesz z nich wnioski.

Pamiętaj:

Prezentacja ma się skupiać na przedstawianiu twojej wiedzy, a cytaty (także te z internetu) pełnią funkcje jakby pomocniczą. Dzięki cytatom udowadniasz, że to, co wiesz, nie jest wyssane z palca. Samo odtworzenie z głowy cytatu nie jest wiedzą.

Człowiek, który wie, nie musi się bać podawania źródła swojej wiedzy. Nie udawaj, że informacje z internetu przeczytałeś w jakiejś książce. To naprawdę może nie wyjść na dobre. Zrobisz lepsze wrażenie, jeśli powiesz, co wiesz, a potem przyznasz: "informacje te pochodzą ze strony WWW...". Warto też znać autora i tytuł publikacji. Lepiej unikać bezimiennych twórców, chyba że temat uzasadnia prezentowanie dzieł niepewnego pochodzenia.

Jeśli interesują Cię dokładniejsze informacje dotyczące opisywania źródeł internetowych, przydatny może być tekst pt.

Dokument elektroniczny w bibliografii

Zapraszamy również do serwisu specjalnego z poradami dla maturzystów:

Matura 2011 w DI

Znajdziesz tam m.in. strony, które mogą się przydać przed maturą, porady dotyczące tego, jak wykorzystać komputer w nauce, jak lepiej zapamiętywać, a także jak robić efektywne notatki na komputerze oraz arkusze maturalne z różnych przedmiotów z poprzednich lat.