Szkoły mogą dostawać komputery lub tablice multimedialne od wydawców podręczników. Nie byłoby w tym nic złego, gdyby nie fakt, że szkoła musi "zapłacić" za ten prezent, zobowiązując się do stosowania określonych podręczników. W praktyce więc sprzęt przekazany szkołom jest wynagrodzeniem za polecenie określonego produktu, rodzice płacą drożej za podręczniki, a nauczyciele tracą możliwość wybierania podręczników, które najbardziej im odpowiadają.

RPO do MEN: proszę zwrócić na to uwagę

Na powyższy problem zwróciła uwagę Irena Lipowicz, Rzecznik Praw Obywatelskich, która 2 kwietnia wystosowała wystąpienie do Ministra Edukacji Narodowej w sprawie kryteriów wyboru podręczników w szkołach publicznych.

Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) zauważyła w tym wystąpieniu, że zaistniała sytuacja nie wynika ze złej konstrukcji prawa. Ustawa o systemie oświaty daje nauczycielowi prawo wyboru podręcznika i dyrektor szkoły nie powinien w ten wybór ingerować.

Co więcej, ustawa o systemie oświaty mówi, że dyrektor szkoły podejmuje działania organizacyjne umożliwiające obrót używanymi podręcznikami na terenie szkoły. Dyrektorzy powinni zatem starać się co najwyżej o obniżenie, a nie podwyższenie kosztów, jakie ponoszą rodzice.

RPO w swoim wystąpieniu zauważa też, że kontrola jakości procesu dydaktycznego zależy od kuratorów i dlatego RPO prosi MEN o "rozważenie zwrócenia uwagi kuratorów oświaty na kwestię kryteriów wyboru podręczników w szkołach publicznych".

Błąd systemowy czy nie?

Choć Rzecznik Praw Obywatelskich ma rację, można zastanawiać się nad tym, czy opisywany problem jednak nie ma źródeł w prawie oświatowym. Większość obserwatorów polskiej edukacji wie, że w polskiej szkole dyrektor może bardzo wiele. Z jego stanowiskiem wiąże się duża władza (w granicach placówki) i generalnie polscy nauczyciele nie nawykli do spierania się z dyrektorami.

Inna sprawa, że sami wydawcy podręczników mają w naszym kraju wyjątkową pozycję. To już nie jest problem systemowy, ale - powiedzmy - obyczajowy. Było to bardzo widoczne, gdy pojawił się pomysł stworzenia darmowych e-podręczników, a wydawcy zagrozili pozwem z tytułu nieuczciwej konkurencji. Stało się jasne, że wydawcy podręczników nie czują się, jakby musieli walczyć o klienta na rynku pomocy dydaktycznych. Oni czują się jak ktoś, kto ma prawo do eksploatowania kieszeni rodziców.

Tak naprawdę nowoczesna szkoła może funkcjonować nawet bez podręcznika.