Zgodnie z Kodeksem pracy każdemu pracownikowi przysługuje coroczny, nieprzerwany oraz płatny urlop i nie można się tego prawa zrzec. Urlop powinien być udzielony w roku, za który jest należny. Na wniosek pracownika może być podzielony na części, ale przynajmniej jedna z nich musi trwać minimum 14 dni. Urlop niewykorzystany w danym roku kalendarzowym staje się urlopem zaległym i musi zostać wykorzystany do końca września kolejnego roku. Nie ma możliwości wypłacenia ekwiwalentu za zaległy urlop, trzeba te dni po prostu wykorzystać. Pracodawca ustala plan urlopów, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy przedsiębiorstwa. Nie musi tego robić, jeśli zakładowa organizacja związkowa wyraziła na to zgodę lub jeżeli nie ma jej u danego pracodawcy.

Odmowa lub odwołanie z urlopu

Jeśli w firmie nie ma planu urlopów, pracodawca ustala termin z pracownikiem, na podstawie dat wskazanych we wniosku urlopowym. W szczególnych przypadkach pracodawca może odmówić udzielenia urlopu. Zgodnie z Art. 164 par. 2 Kodeksu Pracy, przesunięcie terminu urlopu jest dopuszczalne ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy, jeśli nieobecność pracownika mogłaby poważnie zakłócić tok pracy. Może to być np. sytuacja, w której pracodawca nie może zastąpić pracownika lub wszyscy pracujący na danym stanowisku zawnioskowali o urlop w tym samym czasie. W takim wypadku pracodawca musi udzielić urlopu w innym, uzgodnionym z pracownikiem terminie. 

Jeżeli pracownik uważa, że pracodawca nie miał prawa odmówić mu wypoczynku, może dochodzić swoich praw przed sądem pracy. Wyjątkiem są pracownicy tzw. infrastruktury krytycznej, która pełni kluczową rolę w zwalczaniu epidemii. Zaliczają się do niej m.in. sektor energetyczny, telekomunikacyjny oraz paliwowy. Zgodnie z przepisami tarczy antykryzysowej pracodawcy z tego sektora mogą odmówić udzielenia urlopu bez podawania przyczyny.

Każdy pracodawca może także odwołać pracownika z urlopu, jednak tylko w przypadku, kiedy okoliczności powodujące tę konieczność nie były znane przed rozpoczęciem urlopu. Bez względu na przyczynę odwołania, pracownikowi przysługuje w takiej sytuacji zwrot poniesionych kosztów, np. biletów lotniczych czy kosztów wykupionej wycieczki. 

Stan epidemii a urlopy

W związku z panującym stanem epidemii ustawodawca przewidział możliwość udzielenia pracownikowi urlopu bez jego zgody – dotyczy to jednak tylko urlopu zaległego. Jeżeli pracownik nie wykorzystał w całości urlopu przysługującego mu za rok 2020, pracodawca może skierować go na urlop w dogodnym dla siebie terminie. Trzeba jednak podkreślić, że żaden z przepisów wprowadzanych w związku z pandemią nie przewiduje przymusowego udzielania bieżącego urlopu wypoczynkowego ani urlopu bezpłatnego. Na każdy z nich pracownik nadal musi wyrazić zgodę.

Urlop na żądanie – kiedy możliwa jest odmowa?

Oprócz planowego urlopu pracownikowi przysługuje też 4 dni tzw. „urlopu na żądanie”. Pracodawca jest zobowiązany go udzielić pod warunkiem, że pracownik zgłosi żądanie otrzymania dnia wolnego przed rozpoczęciem pracy. Do rozpoczęcia takiego urlopu wymagana jest zgoda pracodawcy, który może go odmówić, np. w przypadku braków kadrowych, grożących przerwaniem ciągłości pracy. Podstawą do odmowy może też być artykuł Kodeksu pracy według którego pracownik zobowiązany jest do dbania o dobro zakładu pracy lub sytuacja, w której pracownik wiedział wcześniej o swojej nieobecności, a pracodawca nie udzielił mu urlopu wypoczynkowego w tym samym terminie.

Autor: Mateusz Boguszewski, główny księgowy w firmie inFakt