Pierwszym krajem w UE, który wprowadził nowe dowody była Finlandia. W 1999 roku w Finlandii wprowadzono elektroniczny dowód osobisty (e-ID card) w postaci karty ze zdjęciem posiadacza, wyposażony w mikroprocesor przechowujący przydzielony obywatelowi numer elektroniczny, wymagany przy przeprowadzaniu oficjalnych transakcji biznesowych. W 2003 r. dokonano uaktualnienia kart zastępując numer elektroniczny (e-number), w pełni funkcjonalnym podpisem elektronicznym. Karta (e-ID card) pełni rolę obowiązującego dokumentu identyfikacyjnego, może być również używana dla identyfikacji elektronicznej i składania podpisu elektronicznego. Ponadto jest używana jako oficjalny dokument tożsamości uprawniający do podróży po krajach Europy. Od 2004 r. obywatele Finlandii mogą korzystać z możliwości wprowadzania na ww. karty danych dotyczących ubezpieczenia zdrowotnego, przez co zamiast dwóch kart (tj. elektronicznego dowodu osobistego (e-ID card) oraz karty ubezpieczenia zdrowotnego) mogą posługiwać się tylko jedną kartą (e-ID card).

Fiński dowód osobisty

W Hiszpanii elektroniczne dowody osobiste – DNI (Documento Nacional de Identidad Electronico) są ważnym komponentem elektronicznego rządu Hiszpanii. Regulacje dotyczące e-dowodów zawiera Dekret 1553/2005 z 23 grudnia 2005 r. E-dowód zawiera w sobie elektroniczny podpis i jest obowiązkowy dla każdego obywatela powyżej 14. roku życia. Hiszpańskie dowody osobiste są wciąż wymieniane na dowody elektroniczne. Szacuje się, że do końca października 2015 roku wydano 44 mln elektronicznych dowodów osobistych. Elektroniczny dowód tożsamości zapewnia większe bezpieczeństwo niż tradycyjny dokument, pozwala zweryfikować tożsamość osoby również w kontaktach via Internet (wymiana informacji, dostęp do danych, zakupy przez Internet, itp.), umożliwia implementację nowych metod obsługi zdalnej w dowolnym czasie 24/7, jest wydawany na poczekaniu, eliminuje konieczność przedstawiania dokumentów z innych departamentów administracji (eliminacja dokumentów papierowych, oszczędność czasu).

E-dowód w Hiszpanii

W Danii reforma dotycząca administracji elektronicznej w kontekście elektronicznych dokumentów została przeprowadzona w 2001 r.  Projekt ten zawierał regulacje dotyczące elektronicznych dokumentów zarówno w zakresie transakcji prywatnoprawnych, jak i publicznoprawnych. Nowelizacja wprowadziła regulację, zgodnie z którą dokumenty były dopuszczalne w formie papierowej, gdy nie mogły przybrać formy elektronicznej. Podstawowym sposobem ich  identyfikacji jest użycie podpisu OCES, który nie ma jednak formy karty. Kartami, które funkcjonują w obrocie codziennym są: karta ubezpieczenia społecznego (sygesikringsbevis), prawo jazdy, paszport i karty bankowe.

W Danii funkcjonuje system NemID (w tłumaczeniu na angielski – EasyID). System został opracowany przez firmę DanID, należącą do banku centralnego Danii i został zainaugurowany 1 czerwca 2010 roku. Od tej pory każdy obywatel lub rezydent Danii w wieku powyżej 15 lat, legitymujący się indywidualnym numerem CPR (odpowiednik polskiego PESELA) może zwrócić się do jednego z licznych centrów obsługi NemID z wnioskiem o założenie konta w systemie. Wnioski przyjmowane są w bankach, centrach usług administracji publicznej, urzędach podatkowych (SKAT).

W Niemczech elektroniczny dokument tożsamości („neuer Personalausweis”, nPA) wszedł do użytku 1 listopada 2010 roku. Posiada on trzy funkcjonalności. Pierwsza z nich, określana mianem ePass, realizuje funkcję bezpiecznego dokumentu tożsamości i dokumentu podróży. Druga aplikacja, określana mianem eID, pozwala posiadaczowi dokumentu uwierzytelnić się w systemach informatycznych, zarówno lokalnych, jak zdalnych. Trzecią aplikację nPA stanowi standardowa aplikacja obsługująca funkcjonalność podpisu elektronicznego potwierdzonego kwalifikowanym certyfikatem.

W nowym elektronicznym dowodzie osobistym większość danych widocznych na dokumencie, również fotografia, jest dodatkowo dla większego bezpieczeństwa zakodowana elektronicznie w chipie. Na życzenie mogą zostać również zakodowane dwa odciski palców. Dane te mogą odczytywać czytniki władz państwowych, używane np. przez policję, służby celne czy policję federalną.

Niemiecki elektroniczny dowód osobisty

Warto zwrócić uwagę na przykład Estonii, gdzie projekt chipowych dowodów osobistych był przełomowy dla rozwoju e-administracji w tym kraju. W maju 2000 r. rząd zaakceptował plan wprowadzania nowych dowodów osobistych, a od stycznia 2002 do maja 2006 w społeczeństwie funkcjonowało już ponad 850 tysięcy aktywnych dowodów – kart. Każda z nich zawiera dane osobowe (zakodowane także na chipie), certyfikat identyfikacyjny wraz z adresem e-mail oraz certyfikat podpisu elektronicznego. Obecnie jest ponad 1 280,8 tys.  aktywnych e-dowodów osobistych. Oznacza to, że używa ich ponad 97% Estończyków. Elektroniczne dowody przyznawane są tu automatycznie każdemu obywatelowi, który skończy 15 lat. Dzięki temu dokumentowi Estończycy mogą kontaktować się oficjalnie z urzędami bez wychodzenia z domu. Każdy Estończyk może wejść na stronę rządu i sprawdzić wszystkie informacje, jakie na jego temat zebrało państwo. W razie nieuzasadnionego wykorzystywania danych przysługuje skarga do rzecznika ochrony danych osobowych. Obywatel może dowiedzieć się o stanie rozpatrzenia jego wniosków i toczących się postępowaniach w jego sprawie. Elektroniczny dowód osobisty umożliwia autoryzowanie opłat ubezpieczenia zdrowotnego, odprowadzania składek emerytalnych, opłacania podatków i w razie konieczności zastępuje inne dokumenty, np. zostawione w domu prawo jazdy.

Dowód osobisty w Estonii

Ciekawym przykładem jest Austria. Tu w 2003 roku wdrożone zostało rozwiązanie nazywane Bürgerkarte. Karta ta nie jest dowodem osobistym, ponieważ w Austrii dowód osobisty jest nieobowiązkowy i mało popularny. Bürgerkarte to rodzaj dokumentu tożsamości lub inaczej mówiąc identyfikator, który można używać w załatwianiu spraw urzędowych online nie wychodząc z domu 24 godziny na dobę. Służy ona również jako rodzaj elektronicznego podpisu pod wieloma dokumentami czy rachunkami. Bürgerkarte można używać np.: w logowaniu się do finanzonline.at, do sozialversicherung.at (Elda) do załatwiania spraw z ubezpieczeniem, rentą , czy zatrudnianie pracowników, otrzymywanie elektronicznej poczty od różnych urzędów.

Przykład Bürgerkarte w Austrii

Przytoczone przykłady wskazują na ogromną funkcjonalność e-dowodów, które w Polsce niestety jeszcze nie funkcjonują.  Elektroniczne dowody osobiste w naszym kraju mają zostać wprowadzone do 31 marca 2019 roku – taki termin wyznaczyła nam Komisja Europejska. Musimy go dotrzymać, by nie stracić dotacji przyznanej na wdrożenie projektu pl.ID. W tym celu powołano do życia konsorcjum, którego celem będzie stworzenie w przeciągu kilku najbliższych lat Polskiego Elektronicznego Dowodu Tożsamości (PEDT). Konsorcjum tworzą Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych, Instytut Maszyn Matematycznych, Instytut Technologii Elektronowej, WB Electronics oraz Kolegium Jagiellońskie. Podstawowym celem porozumienia jest opracowanie i wdrożenie Programowalnego Układu Scalonego (PUS) – specjalnego chipa wraz ze sprzętem potrzebnym do jego obsługi. Konsorcjum chce opracować i wdrożyć elektroniczny dokument tożsamości, korzystając wyłącznie z rodzimych rozwiązań: polskiego projektu, polskiej produkcji i kontroli polskich instytucji.

E-dowód osobisty to obecnie już nie fanaberia, ale konieczność i pozostaje tylko liczyć, że nie tylko uda się osiągnąć cel w ciągu trzech lat, ale będzie on optymalnie zrealizowany. W końcu by w pełni wykorzystać dobrodziejstwa nowej technologii potrzeby jest też sprawnie działający system elektronicznej administracji, który nadal jest w fazie rozwojowej.

Autor: dr Łukasz Kryśkiewicz, pracownik Ministerstwa Cyfryzacji

Źródła:

1. Administracja elektroniczna w Polsce i na świecie – analiza porównawcza uregulowań prawnych (cz. I)
   
2. E-government 2.0 w praktyce. Projekt realizowany w ramach Programu ERASMUS+, Kraków 2015.
3. http://portalkomunalny.pl/elektroniczny-dowod-osobisty-338036/
4. http://www.id.ee
5. http://www.web.gov.pl/aktualnosci/reportaze/592_881.html
6. Portal oficial sobre el DNI electrónico,
   
7. Przewodnik „Identyfikacja i uwierzytelnienie w usługach elektronicznych”, Forum Technologii Bankowych przy Związku Banków Polskich, Warszawa 2013.
8. Study on eID Interoperability for PEGS Update of Country Profiles. Analysis & assessment report, IDABC European eGovernment Services, październik 2009.