Na 31 sierpnia przypada "święto nietypowe", jakim jest Dzień Blogów. Każdy się chyba zgodzi, że blogi w znacznej mierze ukształtowały internet, jaki znamy. Nawet jeden z ojców internetu - Tim Berners-Lee - przyznał, że w swoich pracach chciał dążyć do czegoś w rodzaju blogów. Chodziło mu o to, aby ludzie mogli w stosunkowo prosty sposób komunikować innym wybrane przez siebie treści. 

Oczywiście dziś blogi przestają być czymś prostym. Blogosfera sprofesjonalizowała się. Blogi nie są prostymi pamiętnikami, zaczynają zastępować media. Zmieniły się także prawne i rynkowe warunki funkcjonowania blogerów. Dziś muszą oni bardziej uważać na prawa autorskie, dysponują większym wpływem na rzeczywistość, ale rośnie też odpowiedzialność po ich stronie. 

Już przed laty w Polsce zaczęto stawiać pytania o to, czy blogerzy nie powinni być traktowani jak dziennikarze. Były też projekty ustaw, w których pojawiało się słowo "blog", ale czym właściwie jest blog? Nie jest łatwo odpowiedzieć.

Właśnie dziś, z okazji Dnia Blogów, chcemy wam przedstawić aktualne komentarze prawników na ten temat relacji między blogami a prawem prasowym. Sądzimy, że to nadal bardzo ciekawy temat. Na potrzeby tej publikacji swoich komentarzy udzieliło nam trzech ekspertów (kolejność alfabetyczna):

• Bartosz Pudo - prawnik z kancelarii Ślązak, Zapiór i Wspólnicy, autor bloga Personalia.com na temat ochrony danych osobowych.
• Anna Szymańska - radca prawny, założycielka Kancelarii Prawnej Media Law, specjalistka m.in. od prawa prasowego.
• Iwona Waglowska - radca prawny, Senior Associate w Kancelarii SSW Spaczyński, Szczepaniak i Wspólnicy S.K.A., autorka wielu publikacji prasowych nt. dóbr niematerialnych. 

Kiedy blog jest prasą?

Pierwsze pytanie zadane ekspertom dotyczyło tego, czy w dzisiejszej rzeczywistości prawnej blog może być uznany za niezarejestrowaną prasę.

- Aktualne regulacje prawa prasowego, uzupełnione orzecznictwem sądów, pozwalają traktować niektóre blogi jako prasę. Dotyczy to tych publikacji sieciowych o charakterze dziennika, które cechuje periodyczność przekazu, ogólnoinformacyjny cel, a także poprzedzający samą publikację proces przygotowania redakcyjnego - uważa mec. Iwona Waglowska.

- Polskie sądy niejednokrotnie wypowiadały się w tej sprawie i kwalifikowały blogi jako prasę. Oczywiście znane są też przypadki, w których Sąd odmówił uznania za prasę bloga, wskazując, że nie zostały spełnione przesłanki określone przepisami prawa prasowego. Mowa tutaj w szczególności o periodyczności przekazu, jego niejednorodności, a także ogólnoinformacyjnym charakterze - zauważa Bartosz Pudo. 

Mec. Anna Szymańska wskazała na konkretne wyroki przemawiające za tym, że blog może być prasą. 

- W wyroku z 2014 r. Sąd Najwyższy doprecyzował, że pojęcie prasy obejmuje nie tylko sytuacje, gdy przekaz internetowy towarzyszy publikacji tradycyjnej, drukowanej, stanowiąc inną, elektroniczną jej postać online, ale także przypadki, gdy istnieje tylko publikacja w formie elektronicznej, zachowująca ww. ustawowe cechy prasy, m.in. regularnie rozpowszechniane za pomocą Internetu biuletyny, serwisy i inne periodyki (I CSK 532/13). Natomiast w postanowieniu z 2013 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi wprost odniósł się do bloga jako formy publikacji, uznając, że może on wypełnić ustawowe znamiona definicji prasy (I ACa 1032/12). Ogólną dyrektywę decydującą o tym, czy publikacja internetowa ma charakter prasowy sformułował Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w postanowieniu z 2008 r., wskazując na cel, jakiemu służyć ma dana publikacja. Zdaniem Sądu cykliczne informowanie opinii publicznej o określonych faktach społecznych, ekonomicznych, gospodarczych, politycznych, oświatowych, kulturalnych, z zakresu m.in. muzyki, filmu i sztuki, pod oznaczonym tytułem, nazwą, adresem czy nawet linkiem zbieżne jest z rolą i zadaniem prasy (...) Przemawia to zatem za nadaniem danej publikacji statusu prasy - wskazała Anna Szymańska.  

Czy warto rejestrować bloga jako prasę?

Blogerzy już dziś mogą zarejestrować swoje blogi jako prasę. Pytanie brzmi, kiedy się na to zdecydować, jak to wygląda i co to może dać blogerowi.

Na pierwsze pytanie odpowiada mec. Iwona Waglowska. 

- Judykatura wyjaśniła już, że możliwość zaliczenia bloga do pojęcia prasy będzie zależeć przede wszystkim od celu, któremu służy publikacja internetowa (...) Jeżeli więc konkretny blog realizuje cechy definicyjne dziennika lub czasopisma, w szczególności publikuje się na nim teksty informacyjne, a nie opiniotwórcze, zaliczane do kategorii twórczości literackiej, bloger powinien dopełnić rejestracji. Uchroni to blogera od odpowiedzialności z art. 45 prawa prasowego (kara grzywny) - mówiła przedstawicielka kancelarii SSW Spaczyński, Szczepaniak i Wspólnicy S.K.A.

Anna Szymańska tłumaczy, jak w praktyce wygląda rejestracja bloga. 

- Interwał czasowy, w jakim publikowane są na blogu nowe treści, determinuje to, czy blog jest postrzegany jako dziennik czy też jako czasopismo w rozumieniu prawa prasowego. Jednym z obowiązków wynikających z ustawy jest konieczność rejestracji dziennika lub czasopisma, prowadzonego w formie bloga, w sądzie wojewódzkim właściwym miejscowo dla siedziby wydawcy. We wniosku o rejestrację należy wskazać tytuł bloga, siedzibę i dokładny adres redakcji, dane osobowe redaktora naczelnego, wydawcę, jego siedzibę i dokładny adres, częstotliwość ukazywania się nowych treści na blogu. Każda zmiana ww. danych powinna zostać niezwłocznie zgłoszona organowi rejestracyjnemu. Prowadzenie bloga można rozpocząć po zaakceptowaniu wniosku przez organ lub po upływie 30 dni od zgłoszenia wniosku, w przypadku milczenia ze strony organu. Sankcją za publikowanie treści na blogu, bez dopełnienia obowiązku rejestracji jest kara grzywny. W postanowieniu z 2007 r. Sąd Najwyższy potwierdził, że rozpowszechnianie treści przez serwisy internetowe o specyfice prasowej bez rejestracji może być niezgodne z prawem (IV KK 174/07) - przypomina założycielka kancelarii Media Law.

Jeśli już rejestracja jest dopełniona, może to dawać pewne przywileje. 

- Autor zarejestrowanego bloga korzysta z wszelkich praw, jakie ustawa przyznaje dziennikarzom prasy tradycyjnej. Przede wszystkim mowa tutaj o prawie do informacji, a więc uprawnieniu żądania zarówno od podmiotów publicznych, jak i niepublicznych informacji o ich działalności. Blogerowi-dziennikarzowi przysługuje również prawo do zachowania dziennikarskiej tajemnicy zawodowej, w tym do korzystania z informatorów, których personalia autor bloga może pozostawić w tajemnicy - tłumaczy prawnik z kancelarii Ślązak, Zapiór i Wspólnicy.

Iwona Waglowska i Bartosz Pudo zwrócili też uwagę na to, że prasa ma możliwość nieodpłatnego rozpowszechniania pewnych utworów, zgodnie z tzw. licencją prasową określoną w art. 25 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.  

Oczywiście rejestracja bloga jako prasy to nie tylko przywileje. Są też obowiązki. Bartosz Pudo wskazuje, że dziennikarze mają ustawowy obowiązek zachowania szczególnej staranności i rzetelności przy gromadzeniu i publikowaniu materiałów prasowych. 

Prawo do poprawki... na wczoraj

Nasuwa się jeszcze jedno pytanie, które można postawić ekspertom. Czy prawo dotyczące blogów i rejestracji prasy nie powinno być zmienione?

- Jest to konieczne ze względu na wątpliwości, jakie powstają na tym tle, a przyznać trzeba, że jest ich sporo. Ustawa pochodzi z 1984 r., kiedy to nikt nie myślał jeszcze o rozwoju internetu i powstaniu blogosfery. Co ciekawe, w przepisach ustawy wciąż możemy znaleźć odwołania do Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej - zauważa Bartosz Pudo. 

Podobnego zdania jest Anna Szymańska.

- Obecnie zakres zastosowania przepisów ustawy prawo prasowe w odniesieniu do blogów określany jest na poziomie orzecznictwa sądowego indywidualnie w ramach rozpatrywania każdej sprawy. Niekiedy jednak rozstrzygnięcie, czy dany blog odpowiada ustawowej definicji prasy, czy raczej jest przejawem twórczości literackiej lub działań reklamowych, nastręcza wiele trudności. - mówi prawniczka.

Dziennik Internautów opisywał pojawiające się projekty nowelizacji prawa prasowego. Iwona Waglowska przypomina o niektórych z nich. 

- Projekt nowelizacji prawa prasowego z 8 grudnia 2010 r. przewidywał, że tylko blogi podlegające procesom przygotowania redakcyjnego i spełniające pozostałe cechy definicyjne prasy, mogły być zaliczone do prasy. Co do zasady blogi nie miały być uważane za prasę. Wydawanie dziennika lub czasopisma w formie dokumentu elektronicznego miało nie wymagać rejestracji. (...) Rejestracja nie była bowiem przewidziana jako warunek konieczny bycia prasą. Jednakże już projekt nowelizacji przedłożony do Sejmu 23 maja 2012 r. (druk sejmowy nr 459), którego pierwsze i ostanie czytanie w komisji miało miejsce ponad rok temu, i który wywołał szerokie dyskusje w środowisku, wprowadził do definicji prasy rejestrację dzienników i czasopism o charakterze konstytutywnym. Na gruncie takiej regulacji nie byłoby miejsca na niezarejestrowaną prasę - tłumaczy Iwona Waglowska.

- W zaproponowanym w 2014 r. projekcie nowelizacji prawa prasowego znalazł się zapis wyraźnie wyłączający blogi z definicji prasy i zwalniający je z obowiązku rejestracji. Postulowana zmiana nie weszła jednak w życie - dodaje Anna Szymańska. 

O tym niewdrożonym projekcie zmian Dziennik Internautów pisał m.in. w marcu ubiegłego roku.

Co dalej?

Pytani przez nas eksperci zgadzają się co do tego, że projekt zmian w prawie prasowym nie zostanie uchwalony w tej kadencji Parlamentu, a w przyszłości prace nad zmianami pewnie trzeba będzie zaczynać od nowa. 

Dodajmy, że prawo prasowe to delikatny temat. Jakby nie patrzeć, władza podejmuje wówczas decyzje dotyczące mediów, które tę władzę kontrolują. Krytyka obecnej ustawy jest na tyle rozbudowana, że można wskazać pewne istotne rzeczy do poprawienia, jak np. przepisy dotyczące autoryzacji. Można się spodziewać, że politycy będą dyskutować o zmianach z przedstawicielami mediów. Czy nie powinni dyskutować także z blogerami? Naszym zdaniem tak. Blogi to ważne media w naszych czasach, czy się nam to podoba, czy nie.