Program dotacji dla czasopism wygląda, jakby był przygotowany nie tyle 6, co 50 lat temu. Sposób określania wskaźników i opis celów przygotowany jest pod media drukowane, co oznacza, że automatycznie z konkursu wykluczone są inicjatywy internetowe. Tymczasem wiele serwisów internetowych ma dziś poziom merytoryczny oraz faktyczny zasięg znacząco wyższy, niż różne magazyny drukowane. Okazuje się jednak, że czytelnictwo na poziomie kilkuset tysięcy w internecie ministerstwo po prostu przegapi. Spójrzmy na wskaźniki programu. Są dwa:

1. liczba numerów czasopisma wydanych w ramach zadania,
2. nakład każdego numeru.

Pisma kulturalne nie mają więc żadnego powodu, by docierać do czytelników przez internet. Tymczasem publikacja w internecie ma z punktu widzenia czasopism oraz grantodawcy co najmniej trzy ważne zalety:

1. Jest najtańszą możliwą metodą dotarcia do czytelników, zarówno z punktu widzenia odbiorcy, jak i sponsora.
2. Umożliwia trwały dostęp do publikowanych materiałów, także po zakończeniu dystrybucji egzemplarza papierowego.
3. Znacząco zmniejsza obciążenie logistyczne i organizacyjne związane z organizacją druku i dystrybucji, pozwalając się skoncentrować na istocie działalności, czyli zamawianiu i publikacji materiałów.

Sprzedaż czasopisma w formie drukowanej bywa ważnym źródłem przychodów, ale… nie zawsze. Wysokie koszty druku i jeszcze wyższe dystrybucji (bywa, że w sumie to jest ponad 50% ceny detalicznej) przy niskich nakładach generują tylko koszty. To dlatego wiele czasopism w ogóle zrezygnowało z wersji papierowej. Agnieszka Kozłowska wymienia: artPAPIER, Esensja, Fahrenheit, KZ, Kultura Enter, Mroczna Środkowo-Wschodnia Europa, Purpose, Verte. Chętnie bym sporządził pełniejszą listę internetowych serwisów kulturalnych wysokiej jakości, może czytelnicy mi pomogą?

Wydaje się więc, że najwyższy czas umożliwić uzyskiwanie dotacji inicjatywom internetowym. Wystarczy wprowadzić wskaźniki z programu digitalizacyjnego: średnia ilość użytkowników dziennie, ilość odsłon etc. za ostatni rok.

Pisma dotowane z budżetu powinny mieć także obowiązek publikacji materiałów w internecie. Jeśli nie mają własnej strony, mogą wykorzystywać istniejącą sieć bibliotek internetowych dLibra albo bezpośrednio cyfrową wersję Biblioteki Narodowej, czyli Polonę. Może to być robione po zakończeniu okresu dystrybucji egzemplarzy fizycznych, które przecież pozostają na półkach tylko przez ograniczony czas, żeby nie kanibalizować przychodów z tytułu dystrybucji egzemplarzy fizycznych. Dlaczego? Dlatego że publiczne fundusze powinny wspierać dostępność i wysokie czytelnictwo treści o dużej wartości. To jest powód, dla którego w ogóle państwo wspiera pisma kulturalne. W XXI wieku inaczej niż przez internet tego się robić nie da.

Dodatkowo powinno się stosować zasadę znaną z tegorocznego programu Edukacja kulturalna, iż dodatkowo premiowane punktami jest udostępnianie tekstów i innych materiałów na wolnych licencjach. Udostępnianie na wolnej licencji umożliwia dalsze wykorzystanie tych materiałów, a tym samym zwiększa dostępność i efektywność wydatkowania funduszy publicznych. Wspierajmy budowanie otwartej, a nie zamkniętej kultury. Nie sądzę, by powinno to być kryterium obowiązkowe, ale te instytucje i autorzy, którzy chcą na dalsze wykorzystanie materiałów zezwolić, powinni być adekwatnie wynagradzani.

Odnośniki:

• Wyniki konkursów Ministerstwa Kultury
• Debata dotycząca zasad finansowania czasopism kulturalnych
• Strona JASNE ZASADY W MKiDN na Facebooku
• Wątek na forum Witryny Czasopism
• różne wypowiedzi na blogach
• Tekst Agnieszki Kozłowskiej z Witryny
• Tekst K. C. Kędera ze Znaku

Autor: Jarosław Lipszyc

Źródło: Lipszyc.pl

Artykuł na licencji: CC-BY-SA (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska)