Obecnie darmowe autobusy kursują już w 56 polskich miejscowościach, z głównie w małych i średnich miastach. Przykłady takich miejscowości to Wieluń, Mińsk Mazowiecki, Bełchatów oraz Kalisz, gdzie mieszkańcy mogą podróżować bez opłat za bilet. Oczywiście wprowadzenie bezpłatnej komunikacji miejskiej nie oznacza, że nikt nie pokrywa kosztów związanych z funkcjonowaniem miejskiego transportu. Opłaty są pokrywane przez mieszkańców pośrednio – w ramach płaconych podatków.

Opłaty za parkowanie w górę, a autobusy - bezpłatne

Marcin Jakubowski, burmistrz Mińska Mazowieckiego, podkreśla, że w przypadku tego miasta decyzja o darmowej komunikacji była poprzedzona konsultacjami z mieszkańcami, którzy zdecydowali się na wyższe opłaty za parkowanie, a w zamian – bezpłatną komunikację miejską. To rozwiązanie wydaje się całkiem rozsądne, bo wprowadza nie tylko większą rotację na miejscach parkingowych, ale także darmową alternatywę dla samochodu w postaci transportu publicznego.

Największym miastem w Polsce z bezpłatną komunikacją jest obecnie Kalisz. Aby skorzystać z darmowych przejazdów, konieczne jest posiadanie Kaliskiej Karty Mieszkańca. Efekty wdrożenia tego systemu były widoczne już w pierwszych miesiącach - liczba przejazdów znacząco się zwiększyła. Jak podaje Business Insider – liczba przejazdów autobusami wzrosła pomiędzy styczniem a marcem 2023 roku z ok. 8,5 tys. do ponad 110 tys.

Interesujący kierunek działań wybrały władze Wielunia w woj. łódzkim, gdzie jakiś czas po wprowadzeniu darmowych przejazdów komunikacją miejską… zmieniono autobusy na mniejsze. W tym przypadku, jak mówił burmistrz Paweł Okrasa, cytowany przez portal INFO Wieluń, chodziło o „kompromis pomiędzy komfortem podróżnych, a kosztami obsługi miejskiego transportu”. W tym podejściu pasażerowie przestali więc płacić za bilety, ale w zamian muszą znieść nieco gorsze warunki podróży.

W większych miastach – większy problem z bezpłatną komunikacją

W miastach o większej liczbie mieszkańców, takich jak Warszawa, Łódź, czy Kraków, wyzwanie stanowią skomplikowana struktura i duże koszty utrzymania systemu transportowego. Pomimo, że wprowadzenie darmowej komunikacji miejskiej jest postrzegane jako krok w kierunku zmniejszenia emisji CO2 i zanieczyszczenia powietrza, utrzymanie takiego systemu na dużą skalę wiązałoby się z koniecznością znalezienia alternatywnych źródeł finansowania.

Przykładowo w Warszawie koszty związane z obsługą komunikacji miejskiej sięgają około 3 mld złotych rocznie, z czego znaczna część pochodzi z opłat za bilety. Ekonomia jest nieubłagana – im większe wpływy ze sprzedaży biletów, tym trudniej zastąpić je miejską subwencją. To właśnie dlatego na wprowadzenie bezpłatnych przejazdów decydują się głównie mniejsze miasta, gdzie wpływy z biletów i tak byłyby stosunkowo niskie.

Ostatecznie, decyzja o wprowadzeniu darmowej komunikacji zależy od wielu czynników, w tym struktury finansowej, liczby mieszkańców, kosztów utrzymania i celów ekologicznych, zakładanych przez dany samorząd. Czy doczekamy się kiedyś bezpłatnej komunikacji miejskiej w większych miastach? We Wrocławiu pojawiła się już oddolna inicjatywa mieszkańców, domagających się wprowadzenia bezpłatnych przejazdów. Zapewne wraz ze wzrostem liczby miast oferujących darmową komunikację miejską, rosła będzie też presja na władze największych polskich miast, aby ulżyć portfelom pasażerów. Warto jednak pamiętać, że w tym przypadku wyzwanie to może okazać się niezwykle trudne.