Nikola Tesla, coraz bardziej doceniany mistrz prądu elektrycznego, jest wzorcem (ze wszystkimi blaskami i cieniami) etosu prawdziwego naukowca - bezwarunkowo oddanego swojej pracy, nieustępliwego, obojętnego wobec dóbr materialnych i z maniakalnym uporem dążącego do naukowej prawdy, ekscentrycznego i mizantropicznego, a jednocześnie ponadprzeciętnie uzdolnionego i genialnego w swych odkryciach i wynalazkach.

Dramatyczna kariera

Pochodzący ze Smiljanu, małej wsi na Chorwacji (urodził się 10 lipca 1856 roku), Nikola dzięki swemu uporowi i wsparciu miejscowego nauczyciela uniknął wątpliwej kariery kapłana lub wojskowego. Został inżynierem elektrykiem i to był początek jego burzliwej kariery, w której nie brakowało dramatycznych wydarzeń, jak wieloletni spór merytoryczno-biznesowy z T.A.Edisonem, walkę o patent na radio z Marconim czy utrata dorobku naukowego podczas pożary laboratorium (który to dorobek w ciągu kilku tygodni odtworzył z pamięci, dodatkowo ulepszając część swoich dokonań).

Pomnik N.Tesli w jego rodzinnej wsi (2006), na tle odbudowanego domu rodzinnego naukowca. Fot. Zátonyi Sándor, (ifj.) Fizped , CC BY 3.0, źródło

Nikola Tesla miał na swoim koncie 125 wynalazków, chronionych blisko 300 patentami w ponad 20 krajach. Na liście jego zasług są m.in. silnik prądu przemiennego, prądnica prądu przemiennego, pierwsze urządzenia sterowane zdalnie (drogą radiową), autotransformator, dynamo i rezonansowa cewka wysokonapięciowa, znana też jako transformator (cewka) Tesli. Pod koniec życia całkowicie pochłonęły go badania nad "wolną" energią.

Wolna energia

Tesla był pewien, że wszechświat pełen jest "wolnej" energii, którą można przechwycić i wykorzystać. Czy w ten sposób przewidział tak dziś modne wykorzystanie energii odnawialnej? Choć jest twórcą turbiny wodnej (na Niagarze) i baterii słonecznej, miał na myśli jednak coś "trochę" innego, a mianowicie bezprzewodowy globalny przesył energii. Na początku 20. wieku w Ameryce powstało laboratorium i wieża Wardenclyffe - legendarna dziś "wieża Tesli".Materiał The Tesla Science Center (Centrum Naukowego Tesli) w Wardenclyffe

Wieża oficjalnie miała być ulepszonym telegrafem: nadajnikiem służącym do bezprzewodowego przesyłania między kontynentami nie tylko dźwięku, ale także zdjęć z wykorzystaniem "naturalnych częstotliwości planety". Taki cel poznał znany finansista J.P. Morgan, który zapewnił szerokie finansowanie (150 tys. dol.) dla pomysłów Tesli. Rzeczywiście chodziło o zastosowanie wieży do bezprzewodowego przesyłania "wolnej" energii na dowolne odległości. Podobno ujawnienie rzeczywistego celu tak rozwścieczyło bankiera, że zrezygnował z dalszego ich finansowania.

Prorok jaki czy co?

Tesla jednak już do końca życia nie przestał szukać sposobu na przesyłanie "wolnej energii". Eksperymentował m.in. z transformatorami wysokonapięciowymi (dziś znanymi jako cewki Tesli), które dzięki rezonansowi z Ziemią dawały zachwycające efekty optyczne - błyskawice różnej wielkości. Pokazy z ich wykorzystaniem dały Tesli popularność magika, "władcy piorunów".

Ale cewka Tesli to coś więcej niż efekty optyczne. To także zjawisko indukcji magnetycznej, które w praktyce znajduje zastosowanie m.in. do bezprzewodowego przesyłania energii - ale tylko na małe odległości, np. w ładowarkach bezprzewodowych. I to nikt inny, tylko Tesla, ponad 90 lat temu przewidział, że powstanie telefonia komórkowa. W 1926 r. podczas rozmowy z J.F. Kennedym powiedział:

When wireless is perfectly applied the whole earth will be converted into a huge brain, which in fact it is, all things being particles of a real and rhythmic whole. We shall be able to communicate with one another instantly, irrespective of distance. Not only this, but through television and telephony we shall see and hear one another as perfectly as though we were face to face, despite intervening distances of thousands of miles; and the instruments through which we shall be able to do his will be amazingly simple compared with our present telephone. A man will be able to carry one in his vest pocket.

(Kiedy technologia bezprzewodowa będzie stosowana idealnie, cała Ziemia zostanie przekształcona w wielki mózg, którym faktycznie jest, ze wszystkimi rzeczami stanowiącymi cząstki rzeczywistej i rytmicznej całości. Będziemy w stanie komunikować się ze sobą natychmiast, niezależnie od odległości. Nie tylko, bo poprzez telewizje i telefonię będziemy widzieć i słyszeć się nawzajem tak doskonale jakbyśmy byli twarzą w twarz, niezależnie od dzielących nas odległości tysięcy mil; a urządzenia, przez które będziemy to robić, będą zachwycająco proste w porównaniu do naszego obecnego telefonu. Będzie można je nosić w kieszeni kamizelki).

Kto pamięta o Tesli

Dziś nazwisko Tesli - choć powinno być znane wszystkim pilnym uczniom jako nazwa jednostki indukcji magnetycznej - pojawia się w szerszej świadomości zwykle jako nazwa wyjątkowych urządzeń elektrycznych czy elektronicznych (np. smartfon iPhone Tesla X w etui z panelem słonecznym oferowany jest przez rosyjski Caviar za bagatelne 4,5 tys. dol.).  Najbardziej chyba znane skojarzenie to nazwa firmy produkującej samochody elektryczne.

Jak twierdzi szef Tesla Motors Elon Musk, nazwa ta związana jest z zastosowaniem silnika indukcyjnego na prąd zmienny, ważnego wynalazku genialnego Serba. Sam Musk o patronie swojej firmy wypowiada się dość oszczędnie - deklaruje się jako "większy fan" Edisona, co uzasadnia jego zdolnościami biznesowymi i umiejętności wprowadzenia rozwiązań na rynek. Teslowską wierność etosowi naukowca bardziej docenił założyciel firmy, Martin Eberhard (skąd się wzięła nazwa "Tesla Motors", opowieść według Business Insider).

Niezależnie od tego, które podejście wolicie, od kilku lat nazwisko "Nikola Tesla" powoli przywracane jest zbiorowej pamięci. Przyłącz się. Doładuj telefon korzystając z indukcyjnej ładowarki, a korzystając z wakacji zabierz dziecko do escape roomu Tesli (Centrum Nauki Kopernik w Warszawie, do 15 lipca).