Zapowiedź odtajnienia ponad tysiąca stron dokumentów źródłowych dotyczących zbrodni katyńskiej pojawiła w drugiej połowie sierpnia br. Dzisiaj - 10 września - akta powinny trafić na stronę www.archives.gov, która należy do Narodowego Archiwum Stanów Zjednoczonych (U.S. National Archives and Records Administration).

Czego dowiemy się z udostępnionych w internecie archiwów katyńskich?

Na to pytanie próbuje odpowiedzieć m.in. „Gazeta Prawna”. Jak wynika z doniesień prasowych, opinia publiczna była świadoma istnienia większości odtajnionych dokumentów, a z niektórymi mogła się nawet zapoznać na łamach naukowych periodyków. Po raz pierwszy ukażą się one jednak w skonsolidowanej formie na stronie internetowej. Prawdopodobnie znajdą się wśród nich:

• Materiały z kartotek sztabu głównego amerykańskich wojsk lądowych z lat 1951-1952 dotyczące tzw. raportu Van Vlieta. Pułkownik John Van Vliet był amerykańskim jeńcem wojennym, którego Niemcy w 1943 r. zabrali do Katynia na wizję lokalną. Z raportu wynikało, że odpowiedzialność za zbrodnię katyńską ponosi ZSRR. Po wojnie dokument zniknął w niewyjaśnionych okolicznościach, co niektórzy historycy uznali za próbę tuszowania faktu, że władze USA w czasie wojny ukrywały prawdę o Katyniu, by nie popsuć stosunków ze Stalinem.
• Raport wywiadu wojskowego dla amerykańskiego attache wojskowego w Kairze z 28 maja 1943 r. - kierownictwo służb specjalnych wyraziło w nim zainteresowanie relacjami o Katyniu, z których wynikałoby, że mordu na polskich oficerach dokonali Niemcy.
• Wybór akt zgromadzonych przez Specjalną Komisję Śledczą Kongresu Stanów Zjednoczonych do Zbadania Zbrodni Katyńskiej, której w latach 1951-1952 przewodził Ray J. Madden. Zwieńczeniem prac Komisji był tzw. raport Maddena, który wskazywał, że zbrodnię katyńską popełnili funkcjonariusze NKWD.
• Filmy powstałe w czasie prac tzw. Komisji Kerstena w latach 1953-1954, a wśród nich m.in. relacje generała Władysława Andersa z jego rozmów ze Stalinem i Berią w 1942 r.
• Materiały Biura Służb Strategicznych (OSS, które było poprzednikiem CIA), w tym Specjalny Raport nr 252 z 13 maja 1943 r. na temat odkrycia przez Niemców szczątków polskich oficerów pod Smoleńskiem oraz raporty o zerwaniu stosunków dyplomatycznych między ZSRR a polskim rządem na uchodźstwie.
• Dokumenty z procesu zbrodniarzy nazistowskich w Norymberdze w 1946 r., na którym ZSRR usiłował do aktu oskarżenia włączyć zbrodnię katyńską jako popełnioną przez Niemców.
• Akta niemieckie przejęte przez aliantów oraz memoranda amerykańskich dyplomatów z czasów wojny i okresu powojennego.

Które z wymienionych wyżej dokumentów faktycznie znajdą się w internecie, przekonamy się już niebawem.

Będzie to pierwszy przypadek udostępnienia w sieci tak wielu materiałów związanych ze zbrodnią katyńską. W kwietniu 2010 r. Federalna Służba Archiwalna Rosji - na polecenie ówczesnego prezydenta Dmitrija Miedwiediewa - opublikowała na swojej stronie zaledwie siedem dokumentów z tzw. „teczki nr 1” przechowywanej w ściśle tajnym archiwum Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego.

Czytaj więcej: Katyń: Rosja udostępniła w internecie oryginalne akta

AKTUALIZACJA

Narodowe Archiwum Stanów Zjednoczonych udostępniło już pod adresem
www.archives.gov/research/foreign-policy/katyn-massacre
materiały dotyczące zbrodni katyńskiej, które pochodzą z archiwów Departamentu Stanu, Pentagonu, amerykańskich wojsk lądowych oraz archiwów prezydentów Roosevelta, Trumana i Eisenhowera - łącznie ponad tysiąc stron. Jak podaje Gazeta.pl, dokładna zawartość publikacji zostanie omówiona podczas uroczystości w Kongresie, która odbędzie się dziś o godz. 21 czasu polskiego. Poniżej zamieszczamy film o Katyniu przygotowany przez Narodowe Archiwum USA: