Praca na etacie jest z pewnością sytuacją bezpieczną. Pracownik nie ponosi przecież ryzyka związanego z pozyskaniem zleceń, utratą składników majątkowych itp. To także możliwość skorzystania z płatnego urlopu czy urlopu wychowawczego. Prowadząc działalność gospodarczą, z tych przywilejów skorzystać nie można. Tutaj przedsiębiorca jest sam dla siebie szefem, sam wyznacza kierunki działania i ponosi odpowiedzialność za swoje decyzje. Ale za to ma więcej swobody, sam ustala godziny pracy czy zakres obowiązków, chociaż coraz częściej zdarza się, że samozatrudnienie jest tylko inną formą pracy na rzecz obecnego pracodawcy.

Z analizy przeprowadzonej przez Tax Care wynika, że założenie firmy opłaca się już przy dochodach z umowy o pracę na poziomie 1,5 tys. zł, aczkolwiek tylko przez dwa lata, kiedy obowiązuje ulga w ZUS. W przypadku braku ulgi korzyści z zamiany etatu na działalność gospodarczą pojawiają się w przypadku pensji brutto na poziomie przynajmniej 5 tys.zł.

Wybierz to, co daje większy zysk

Decyzje w zakresie źródła przychodu powinna poprzedzić szczegółowa analiza przychodów, kosztów, wysokości składek odprowadzanych do ZUS. Konsekwencją tego powinno być porównanie wynagrodzenia netto z pracy i dochodu netto z działalności (po potraceniu podatku, ZUS-u i wszelkich kosztów niezbędnych do prowadzenia firmy).

Etat a działalność gospodarcza

Źródło: Tax Care

Jeżeli przyjmiemy, że podatnik będzie dostawał wynagrodzenie brutto z pracy w tej samej wysokości, co dochód z działalności gospodarczej (dla uproszenia przyjmijmy, że podatnik nie ponosi kosztów poza składkami na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne), okazuje się, że działalność gospodarcza opłaca się bardziej w stosunku do etatu już przy osiąganiu dochodów rzędu 1,5 tys. zł miesięcznie. Poniżej tego progu dochodów etat wygrywa z działalnością. Opłacalność prowadzenia firmy przy takich zarobkach będzie trwała jednak tylko dwa lata – tak długo, jak długo podatnik może płacić tzw. mały ZUS.

Po dwóch latach składki ZUS wzrastają i dlatego opłacalność prowadzenia firmy przy tych samych zarobkach trzeba zweryfikować. Wtedy działalność wygra z etatem, jeśli zarobki będą sięgały 5 tys. zł. Uważaj! Dochód poniżej tego progu oznaczają, że przedsiębiorca będzie zarabiał znacznie mniej w stosunku do etatu. Skrajną sytuacją są zarobki na poziomie 1 tys. zł.

Z dochodu na etacie w wysokości 1 tys. zł brutto na rękę pracownik dostanie 76% tej kwoty, czyli 763 zł. Jeśli jednak zdecydowałby się na prowadzenie działalności przy takich samych zarobkach brutto, dostałby tylko... 10% tej kwoty. Reszta to ZUS i podatki.

Wzrost dochodów (ponad 5 tys. zł) powoduje, że różnice na korzyść działalności są coraz większe. Jest to szczególnie widoczne przy relatywnie wysokich dochodach, które na etacie będą objęte stawką 32%, a w działalności mogą korzystać ze stawki liniowej - 19%. W powyższej analizie przejście na stawkę liniową będzie opłacalne w sytuacji osiągania dochodów z działalności gospodarczej na poziomie 8500 zł przy małym ZUS-ie i 9000 zł w przypadku opłacania standardowego ZUS (zaznaczenie na czerwono).

Umowa pracę to stałe koszty

Podejmując pracę na podstawie standardowej umowy, pracownik nie ma wpływu na koszty uzyskania przychodu. Pracodawca, obliczając zaliczkę na podatek dochodowy, będzie naliczał, bez względu na wielkość wynagrodzenia i etatu, stałe koszty. Miesięcznie wynoszą one 111,25 zł. Rocznie nie mogą przekroczyć 1335 zł. W niektórych sytuacjach mogą być one nieco wyższe. Dotyczy to jednak szczególnych przypadków, np. gdy miejsce zamieszkania położone jest w innej miejscowości niż zakład pracy albo jeśli pracownik ma więcej niż jedną umowę o pracę. Kosztów tych zasadniczo zwiększyć się nie da, chyba że podatnik dojeżdża do pracy środkami komunikacji miejskiej, koleją, autobusem lub promem i wykaże, że poniesione przez niego wydatki są wyższe niż te wynikające z przyjętych ustawowo. Nie można jednak na etacie odliczyć dojazdu do pracy samochodem albo zakupu literatury fachowej czy kosztów studiów podyplomowych itp.

Wyższe koszty u przedsiębiorcy

Z punktu widzenia optymalizacji podatkowej podatnikowi będzie zależało na wyższych kosztach. Wyższe koszty to niższy dochód i tym samym niższy podatek. W działalności gospodarczej koszty kształtują się inaczej niż na etacie. Tutaj ustawodawca nie wyznacza żadnych sztywnych kwot. Wszystkie wydatki, które kwalifikują się jako koszt uzyskania przychodów mogą zostać wykazane w ewidencji. Jeśli więc przedsiębiorca poniósł wydatki związane z działalnością w wysokości 10 tys. zł, o taką kwotę zmniejszy swój przychód. Typowymi wydatkami, które można zakwalifikować jako koszt uzyskania przychodu są: wydatki związane z samochodem (amortyzacja i koszty eksploatacji, w tym paliwo, przeglądy itp.), amortyzacja mieszkania, w którym prowadzona jest działalność gospodarcza, odsetki od kredytu na zakup mieszkania, wydatki na obsługę bankową, prawną, księgową itp.

Przedsiębiorca może zarobić na ZUS-ie

Etat to także wysokie składki ZUS. Co do zasady z pensji pracownika potrącana jest część składki emerytalnej, część rentowej i składka chorobowa. W sumie 13,71% wynagrodzenia brutto. Składki rosną więc wraz ze wzrostem wynagrodzenia. Pocieszające może być jedynie to, że po przekroczeniu skumulowanego wynagrodzenia brutto od początku roku w wysokości 100770 zł pracodawca potrąca z pensji jedynie składkę chorobową (2,45%).

Przedsiębiorca, tak jak osoba na etacie, musi także opłacać składki na ubezpieczenie społeczne. Składki te, w odróżnianiu od etatu, co do zasady mają charakter stały bez względu na wielkość osiąganych przychodów.

Składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne (duży ZUS)

Źródło: ZUS

890,14 zł to kwota, jaką miesięcznie należy uiścić na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, bez względu na to, ile faktycznie przedsiębiorca zarabia. Przedsiębiorcy mogą jednak płacić niższe składki. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ZUS w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne (mały ZUS)

Źródło: ZUS

Ulga w ZUS-ie nie przysługuje jednak każdemu. Wyłączeni są z niej przedsiębiorcy, którzy prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność. Wyłączenie dotyczy także tych podatników, którzy wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Ograniczenie to powoduje, że osoby, które chcą zamienić etat na rzecz działalności gospodarczej, de facto pracując dalej na rzecz swojego pracodawcy, nie będą mogli skorzystać z ulgi w ZUS.

Działalność może korzystać ze stawki 19%

Praca na etacie oznacza opodatkowanie dochodu według skali podatkowej. Dochód do wysokości 85528 zł jest opodatkowany stawką 18%, a powyżej tej kwoty – stawką 32%. Niestety nie ma możliwości ucieczki przed tak wysoką stawką. Jedyną możliwością jest skorzystanie z opodatkowania z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Nie każdy jednak z tego sposobu opodatkowania może skorzystać.

Działalność gospodarcza natomiast może być opodatkowana skalą podatkową, ale nie musi. Przedsiębiorca może zdecydować się na inne formy opodatkowania. Ma do wyboru podatek liniowy w wysokości 19%. Może także skorzystać z ryczałtu od przychodu ewidencjonowanego, którego stawki wahają się od 3% do 20% w zależności od rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej. W tym przypadku opodatkowaniu podlega przychód. Koszty nie są brane pod uwagę przy rozliczeniach podatkowych. Niektórzy mogą także opodatkować działalność gospodarczą kartą podatkową, przy której podatek jest wielkością stałą bez względu na osiągane dochody. Pamiętać jednak trzeba, że w tych dwóch ostatnich przypadkach ustawodawca narzuca pewne ograniczenia (np. wyłączenia niektórych rodzajów działalności – np. usługi reklamowe, doradztwo, prowadzenie apteki).

Joanna Szlęzak-Matusewicz
Kierownik Zespołu Analiz Podatkowych Tax Care