Naukowcy z instytutu psychologii Uniwersytetu w Zurychu opublikowali bardzo ciekawy artykuł na temat architektury mózgu szachistów. Badacze przyjrzeli się mózgom 20 szachistów-ekspertów oraz 20 osób z grupy kontrolnej, stosując m.in. metody morfometrii wokselowej oraz obrazowanie tensora dyfuzji (DTI). Okazało się, że w niektórych obszarach mózgu u szachistów da się zauważyć... zmniejszenie (tak! zmniejszenie) objętości istoty szarej (zob. The architecture of the chess player׳s brain). 

Jak te wyniki zinterpretować? Najprościej byłoby ogłosić, że szachy ogłupiają ludzi, upośledzając ich mózgi. To byłoby logiczne, bo skoro mózg się zmniejsza, to jest gorzej. Czy tak? 

Duży nie zawsze lepszy

Nie. Naukowcy nie przyjmują tak prostego wyjaśnienia. Po pierwsze, nie mają oni pewności co do tego, czy specyficzna budowa mózgu szachistów jest przyczyną czy skutkiem. Może być tak, że szachy zmieniają mózg, ale może być również tak, że ludzie ze specyficznym (mniejszym!) mózgiem wykazują większą zdolność do skutecznej gry w szachy. 

Poza tym naukowcy nie wykluczają, że zmniejszenie pewnych obszarów mózgu może wpływać korzystnie na efektywność. Ktoś, kto ma mniejszy mózg, może lepiej go używać, podobnie jak w przypadku innych organów naszego ciała. Poza tym ssaki posiadające największe mózgi wcale nie są ssakami najinteligentniejszymi. To chyba o czymś świadczy?

Gry i malejące mózgi

Pozostaje wyjaśnić jeszcze jedną rzecz. Dlaczego Dziennik Internautów o tym pisze?  

Po pierwsze uwielbiamy szachy i inne sporty umysłowe. Po drugie chcemy odnotować, że interpretowanie wyników badań dotyczących struktury mózgu nie jest tak proste, jak może się początkowo wydawać. Wspominaliśmy przykładowo o badaniach dotyczących wpływu pornografii na mózg. U mężczyzn często oglądających pornografię da się zaobserwować mniejszą objętość i aktywność w obszarze mózgu nazywanym prążkowiem. To może mieć wpływ na motywację i podejmowanie decyzji, ale czy naprawdę oznacza pogorszenie stanu mózgu? Tego nikt nie wie.

Były też niejedne badania dotyczące wpływu gier komputerowych na mózgi, a niektóre z nich mówiły o mniejszej objętości istoty szarej. To nie znaczy, że gry ogłupiają. Mózg nadal ma przed nami wiele tajemnic i nawet naukowcy z Zurychu przyznali, że na gruncie istniejącej wiedzy nie potrafią powiedzieć, jakie znaczenie mają zmiany w mózgach szachistów. Możemy tylko powiedzieć, że pewne zmiany da się zaobserwować.