My, ludzie XXI wieku, uważamy się za światłych i rozumiejących świat. Większość z nas nie byłaby jednak w stanie zaprojektować i zbudować czegoś podobnego do Mechanizmu z Antykithiry. To urządzenie, pochodzące z II w. p.n.e., służyło do obliczania pozycji ciał niebieskich.

Mechanizm składa się z kół zębatych z brązu o różnej średnicy. Koła te są napędzane za pomocą korby i poruszają kilkoma wskazówkami. Tarcze umieszczone na urządzeniu  pokazywały m.in. ruch słońca i księżyca, znaki zodiaku, czas wg kalendarza egipskiego (z uwzględnieniem lat przestępnych), fazy księżyca, nawet zaćmienie słońca.

Istotne badania mechanizmu prowadzono w 2006 r. przy pomocy rentgenowskiego tomografu komputerowego dającego trójwymiarowy obraz. Odkryto wówczas m.in. inskrypcje pokrywające mechanizm. Wcześniejsze badania potwierdzały też, że urządzenie umiało odtworzyć nierównomierny ruch księżyca dzięki odpowiedniemu połączeniu kół. Uważano jednak, że problemem mogło być odwzorowanie nierównomiernego ruchu słońca.

>>> Czytaj: XIX-wieczny komputer może ruszyć (wideo)

Urządzenie badał pod tym kątem James Evans z University of Puget Sound. Jego zdaniem trudno było oddać nierównomierny ruch słońca za pomocą mechanizmu z kół zębatych, ale możliwe było osiągnięcie tego efektu inaczej - dzieląc tarczę umieszczoną z przodu mechanizmu na części o różnej szerokości.

Badacze zabrali się za analizę zdjęć rentgenowskich. Rok temu opublikowali artykuł w Journal for the History of Astronomy po przeanalizowaniu 69 stopni tarczy. Jak podaje Wired, od tego czasu przeanalizowali kolejną część tarczy rozszerzając badanie na 88 stopni koła. Potwierdzono, że tarcze reprezentujące zodiak i kalendarz egipski były podzielone w inny sposób, tak aby oddać nierównomierny ruch słońca. Evans zbudował i pokazał już rekonstrukcję uwzględniającą tę kwestię (zob. Wired, Ancient Greek Computer Had Surprising Sun Tracker).

Co oznacza to odkrycie? Wiele i niewiele zarazem. Nie potwierdza się żadna z sensacyjnych teorii dotyczących mechanizmu. Odkrycie Evansa potwierdziło jednak, że ten pierwszy komputer był jeszcze bardziej skomplikowany i bardziej dokładny niż sądzono. Trzeba mieć na uwadze, że gdyby nie ten przedmiot, nikt by nie myślał  o tak skomplikowanych urządzeniach istniejących już w starożytności. Skorodowany przedmiot prawdopodobnie kryje w sobie jeszcze inne tajemnice.

Przy okazji warto przypomnieć o innych mechanicznych komputerach opisywanych w DI, np. o XIX-wiecznej maszynie analitycznej, którą chce ukończyć programista John Graham-Cumming.

Poniżej film będący wirtualną rekonstrukcją Mechanizmu z Antykithiry:

>>> Czytaj: Idea projektu Gutenberg rozwija się dzięki wikiskrybom