Obecnie w Polsce split payment występuje tylko w relacjach B2B i dotyczy wyłącznie elektronicznych przelewów bankowych. Mechanizm podzielonej płatności można zastosować wyłącznie wtedy, gdy sprzedawca posiada rachunek VAT (zakładany wyłącznie do kont firmowych). Płacący korzysta wówczas z tzw. komunikatu przelewu. Jest to informacja dla banku, że przedsiębiorca chce dokonać zapłaty z użyciem MPP i bank musi samodzielnie odpowiednio podzielić tę kwotę. Przedsiębiorca płacący w systemie podzielonej płatności nigdy nie dokonuje dwóch przelewów – nawet nie musi znać rachunku VAT sprzedawcy.

Wprowadzenie split payment to zdaniem przedsiębiorców najgorsza zmiana prawna, do której doszło w 2018 roku. Wskazało tak 31% ankietowanych w badaniu zrealizowanym przez inFakt.

Decyzja Komisji Europejskiej i zmiany w polskim prawie

Już w tym roku split payment, jako jeden ze środków do walki z oszustwami podatkowymi, będzie obowiązkowy w niektórych branżach, które są szczególnie podatne na nadużycia związane z VAT.

15 maja 2018 r., czyli jeszcze przed dniem wejścia w życie dobrowolnego split payment w Polsce, do Komisji Europejskiej wpłynęło pismo, w którym Polska zawnioskowała o zastosowanie obowiązkowego MPP w niektórych obszarach gospodarki. Rząd wskazywał w nim, że podjął już liczne działania w celu zwalczania oszustw. Wprowadził między innymi mechanizm odwrotnego obciążenia oraz solidarną odpowiedzialność dostawcy/usługodawcy i nabywcy, jednolity plik kontrolny, surowsze przepisy dotyczące rejestracji podatników VAT i ich wykreślania z rejestru oraz większą liczbę kontroli. Pomimo tego uważa jednak, że środki te są niewystarczające, aby zapobiec oszustwom związanym z VAT i chce wprowadzić obligatoryjny system podzielonej płatności.

18 lutego 2019 r. Komisja Europejska wypowiedziała się pozytywnie na temat tej inicjatywy, określając termin wprowadzenia przepisów na 1 marca 2019 r. Jednak do tego konieczne jest dostosowanie polskich przepisów, a na to potrzeba czasu. W związku z tym termin wejścia w życie obowiązkowego split payment, o którym się mówi, to 1 lipca 2019 r., ale realną datę poznamy dopiero wtedy, gdy pojawi się projekt nowelizacji ustawy o VAT.

Dla których branż obowiązkowy?

Obowiązkowy MPP będzie prawdopodobnie dotyczył 152 pozycji spośród Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług, testowo przez 3 lata. Będą to np. branża budowlana, handel złomem i stalą czy sprzętem elektronicznym.

Co oznacza dla przedsiębiorców obowiązkowy split payment?

Split payment niesie to ze sobą obowiązek zakładania przez przedsiębiorców z tych branż kont bankowych, do których bank utworzy automatycznie rachunek VAT. Ten z kolei będzie prowadzony bez prowizji i opłat, ale za konto podstawowe trzeba będzie uregulować należności zgodnie z ofertą banku, na który zdecyduje się przedsiębiorca.

Jednak najpoważniejszą konsekwencją split payment dla przedsiębiorców jest ryzyko problemów lub nawet utraty płynności finansowej. Przedsiębiorcy otrzymujący VAT na rachunku VAT będą mieli te środki zamrożone, nie będą mogli nimi w dowolnym momencie dysponować. Dla wielu z nich, zwłaszcza najmniejszych, może okazać się to dużą przeszkodą w prowadzeniu biznesu.

Warto też mieć na uwadze, że wprowadzenie obowiązkowego split payment w wybranych branżach może być wstępem do objęcia tym systemem wszystkich przedsiębiorców w Polsce. W Europie obowiązkowy MPP funkcjonuje np. we Włoszech. Jednak tam split payment jest o wiele bardziej restrykcyjny – rachunek VAT jest bowiem własnością urzędu, a nie podatnika.

Czy spodziewać się kar?

Warto pamiętać, że ustawodawca może wprowadzić kary za niestosowanie MPP. Co będzie grozić za niedostosowanie się do przepisów? Jakie sankcje czekają za niedokonanie zapłaty w systemie split payment? Co będzie mógł zrobić przedsiębiorca, który chce zapłacić MPP, ale sprzedawca nie ma rachunku VAT? Póki co nie znamy odpowiedzi na te pytania – musimy poczekać na projekt polskich przepisów.

Autorka: Aneta Socha-Jaworska, ekspert podatkowo-kadrowy w firmie inFakt