Prawo autorskie dzieli się na autorskie prawa osobiste oraz autorskie prawa majątkowe. W świetle art. 16 ustawy z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem. W szczególności mowa tutaj o prawie do:

• autorstwa utworu;
• oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępnienia go anonimowo;
• nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
• decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
• nadzoru nad sposobem korzystania z utworu[1].

Niejednokrotnie w literaturze autorskie prawa osobiste nazywane są prawami „ojcostwa utworu”. Prawa te są bezpośrednio związane z  osobą autora, ponadto dotyczą relacji twórcy z utworem, dają możliwość zachowania niemajątkowej więzi z utworem, a co najważniejsze nie można z nich zrezygnować ani przekazać, ponieważ zawsze przysługują twórcom[2]. Celem ochrony autorskich praw osobistych jest poszanowanie godności twórcy, która została wyrażona w jego intelektualnym związku z dziełem, zaś ochrona o której mowa nigdy nie wygasa.  Jeżeli prawa osobiste zostały naruszone cudzym działaniem, a naruszenie było zawinione, warto zasięgnąć opinii adwokata, który poprowadzi postepowanie w zakresie roszczeń o zadośćuczynienie wynikające z naruszenia praw autorskich.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 listopada 2011r. stanowi, iż autorskie prawa osobiste nie należą do wspólnego majątku małżonków i nie można rozszerzyć na nie wspólności majątkowej, gdyż wspólność majątkowa obejmuje wyłącznie prawa majątkowe[3].

Autorskie prawa majątkowe to z kolei monopol praw majątkowych na rzecz autora utworu lub posiadacza praw. Zgodnie z treścią art. 17 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagradzania za korzystanie z utworu[4]. Prawa, o których mowa nie podlegają egzekucji dopóki służą twórcy. Z kolei autorskimi prawami majątkowymi twórca może swobodnie rozporządzać zawierając odpowiednie postanowienia w umowach, jak stanowi treść orzeczenia Głównej Komisji Orzekającej z dnia 30 czerwca 2011r[5]. Prawa majątkowe mogą być przedmiotem obrotu handlowego, mogą być zbywane jak i udostępniane na podstawie umowy licencyjnej, a także podlegają dziedziczeniu.

Autorskie prawa majątkowe w przeciwieństwie do autorskich praw osobowych są ograniczone w czasie, i trwają:

• przez cały czas życia twórcy i 70 lat po jego śmierci;
• jeżeli twórca nie jest znany- 70 lat od daty jego pierwszego rozpowszechnienia.

W sytuacji, gdy prawa autorskie przysługują innej osobie niż twórca:

• 70 lat liczy się od daty rozpowszechnienia utworu;
• gdy utwór nie został rozpowszechniony- 70 lat od daty ustalenia utworu.

Warto zwrócić uwagę na kwestię przeniesienia na pracodawcę praw autorskich majątkowych. Sytuacja ta dotyczy utworów, które są wykonywane „w ramach stosunku pracy, w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron”. W związku z powyższym utworem pracowniczym jest utwór, który został dokonany przez osobę pozostającą w stosunku pracy oraz stworzenie utworu mieściło się w zakresie obowiązków służbowych pracownika. Należy wskazać, iż utworami pracowniczymi nie są utwory dokonane  w wyniku umowy o dzieło lub umów zleceń, utwory konkursowe, utwory wykonane na zamówienie oraz utwory dokonane przez pracownika poza jego obowiązkami służbowymi[6].

[1] Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2015r. poz. 932)

[2] www.prawokultury.pl/kurs/autorskie-prawa-osobiste

[3] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 listopada 2011r. (II GSK 1113/10)

[4] Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych

[5] Orzeczenie Głównej Komisji Orzekającej z dnia 30 czerwca 2011r. (BDF1/4900/21/25/11/983)

[6] Wójcik J.W., Kryminologia. Współczesne aspekty, LEX 2014