To pierwsza tak kompleksowa zmiana zasad od 1936 roku - minęło 90 lat od ostatniej gruntownej reformy. Kompetencje RJP do ustalania zasad ortografii potwierdza artykuł 31 ustawy z 7 października 1999 roku o języku polskim - nie ma innej instytucji z takimi uprawnieniami.

W skrócie:

• Warszawiak, Warszawianin, Mokotowianin - wielką literą od 1 stycznia 2026
• "Supersamochód" i "super samochód" - obie formy poprawne
• "Niemiły", "niemilszy", "nienajmilszy" - pisownia łączna we wszystkich stopniach

Kto zyskuje na reformie i dlaczego teraz

Zmiany dotyczą wszystkich piszących po polsku - od uczniów przez dziennikarzy po urzędników. Rada ogłosiła je z 19-miesięcznym wyprzedzeniem, by wydawcy, autorzy podręczników i twórcy oprogramowania mieli czas na dostosowanie. Reforma ma charakter porządkujący - eliminuje wyjątki i niekonsekwencje, które narastały przez dekady.

Według Rzeczpospolitej, językoznawcy podkreślają, że to nie rewolucja, lecz korekta systemu obrastającego w niespójności. W wielu przypadkach dotychczasowa norma była oderwana od praktyki - reforma zamyka tę lukę. Kluczowym elementem będzie nowy słownik ortograficzny jako podstawowe źródło obowiązującej normy.

Jakie konkretnie zmiany wchodzą w życie

• Od 1 stycznia 2026 nazwy mieszkańców miast, dzielnic, osiedli i wsi piszemy wielką literą: Warszawianin, Ochocianka, Mokotowianin, Nowohucianin, Łęczyczanin.

• Dopuszczalna jest pisownia rozdzielna cząstek super-, ekstra-, eko-, wege-, turbo- w zestawieniach z wyrazami pisanymi małą literą. Poprawne będą zarówno "supersamochód", jak i "super samochód", "megapromocja" i "mega promocja". Do tej pory edytory tekstów podkreślały zapis łączny jako błędny, choć był jedynie poprawny.

• Wszystkie przymiotniki pochodzące od nazw osobowych piszemy małą literą: chopinowski, szekspirowski. Dotychczas pisownia różniła się w zależności od kontekstu - czy przymiotnik odnosił się do właściciela nazwy, czy do cechy z nim związanej.

• Partykułę "nie" z przymiotnikami w stopniu wyższym i najwyższym (oraz z przysłówkami od nich utworzonymi) piszemy łącznie: niemiły, niemilszy, nienajmilszy. Obecnie obowiązuje "niemiły", ale "nie najmilszy".

"Większość nowych zasad zmieni nasze życie na lepsze, bo pojawia się wariantywność. Zapis będzie w niektórych sytuacjach logiczniejszy, a także będzie wychodził naprzeciw oczekiwaniom i potrzebom emocjonalnym użytkowników języka" - mówi Paulina Mikuła, popularyzatorka wiedzy o języku polskim

Czy reforma spotyka się z krytyką środowiska

Nie wszyscy językoznawcy są entuzjastami zmian. Profesor Jarosław Liberek z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza ocenił w TVP Info, że wprowadzane zmiany nie rozwiążą wielu codziennych problemów użytkowników języka. Mogą natomiast stworzyć nowe trudności, na przykład utrudniając precyzyjne odróżnianie znaczeń.

• Zapytany, jak będzie pisał po 1 stycznia 2026, odpowiedział, że tak jak zawsze - w sposób pozwalający precyzyjnie wyrażać myśli.

Rada Języka Polskiego w komunikacie z 10 maja 2024 roku zauważyła, że reformy pisowni "spotykają się z emocjonalnymi reakcjami" i podobnie może być tym razem. Autorzy reformy przekonują jednak, że język nie jest skamieliną, lecz żywym narzędziem komunikacji - jeśli zasady przestają być zrozumiałe i funkcjonalne, wymagają korekty.

Warto zapamiętać:

• Reforma nie ma charakteru rewolucyjnego - większość zmian sankcjonuje praktyki już obecne w języku
• Stare zapisy nie będą traktowane jako błędy w tekstach sprzed 2026 roku
• Nowy słownik ortograficzny stanie się podstawowym źródłem normy - zastąpi rozproszone opracowania

Rada Języka Polskiego opublikowała dokument "Zasady pisowni i interpunkcji polskiej", zbierający wszystkie przepisy - zarówno obowiązujące od dawna, jak i uchwalone ostatnio. Zmiany mają trafić do nowych wydań podręczników szkolnych, trwają spotkania z nauczycielami. Członkowie RJP informują, że Rada odpowiada tylko za opracowanie zmian, natomiast decyzje dotyczące konsekwencji ich wprowadzenia mają charakter administracyjny i należą do kompetencji organów państwa.

Źródło: Newseria, Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN