Wczoraj Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport dotyczący działalności ośrodków innowacji (tzw. OI, czyli parków technologicznych, inkubatorów, centrów innowacji itd.). Celem kontroli NIK była ocena skuteczności wspierania przedsiębiorców przez ośrodki innowacji (OI). Czynności kontrolne przeprowadzono w sumie w 26 ośrodkach innowacji, a także w Ministerstwie Rozwoju i PARP. Wśród skontrolowanych ośrodków znalazło się 12 beneficjentów Działania 5.3 PO IG (te ośrodki otrzymały wsparcie w kwocie prawie 1,2 mld zł). Kontrola dotyczyła lat 2013-2016.

Kto prowadzi OI?

Tylko w czterech z badanych ośrodków udziałowcy większościowi reprezentowali kapitał prywatny. W sześciu jednostkach większościowymi udziałowcami były podmioty z kapitałem Skarbu Państwa, a w 16 ośrodkach większość kapitału była własnością jednostek samorządu terytorialnego.

Co wykazała kontrola? Ośrodki innowacji ładnie się rozwinęły, ale niekoniecznie pomagały przedsiębiorcom, albo nie zawsze w innowacyjny sposób.

OI się rozrosły

W latach 2013-2015 nastąpił nastąpił:

• wzrost powierzchni użytkowej lokali o 45%; 
• wzrost powierzchni laboratoriów o 33%; 
• wzrost zatrudnienia w ośrodkach (o 13% z 741 do 841 pracowników).

W tym samym czasie nastąpił wzrost liczby przedsiębiorstw-lokatorów, które korzystały z majątku ośrodków innowacji (o 44% z 928 do 1334). Wzrosło też zatrudnienie w 20 firmach-lokatorach (o ponad 78 proc. z 4981 pracowników do 8 880 pracowników).

Potencjał jest, ale niewykorzystany

Niestety jak zauważa NIK niezagospodarowana była ponad 1/3 powierzchni lokali do dyspozycji ośrodków innowacji, a oferta ośrodków nie obejmowała całego zakresu usług na które przedsiębiorcy zgłaszali zapotrzebowanie. 4 spośród 26 skontrolowanych OI wspomagały przedsiębiorców w zakresie naprawdę mało innowacyjnym. W raporcie czytamy. 

W latach 2008–2013 LPT Legnica zrealizowała projekt (...) Kwota dofinansowania, stanowiąca pomoc publiczną, wyniosła 10 595,9 tys. zł, co stanowiło 39,99% kwoty całkowitych wydatków kwalifikowanych projektu.(...) W nowopowstałym kompleksie miały być oferowane usługi w zakresie wsparcia transferu innowacji oraz wyników prac B+R dla przedsiębiorstw. W okresie objętym kontrolą, tj. od 1 stycznia 2013 r. do 20 stycznia 2016 r., spółka nie realizowała jednak większości działań związanych ze wspieraniem innowacyjności i pełnieniem funkcji parku technologicznego. W tym okresie ograniczała się do komercyjnego udostępniania powierzchni biurowo-szkoleniowo wystawienniczych oraz organizacji seminariów i szkoleń, prowadzenia doradztwa w ramach usługi Wirtualnego Biura, a także podejmowania działań w zakresie inicjatyw klastrowych związanych z drukiem 3D. Głównym powodem takiej sytuacji była kondycja finansowa spółki, skutkująca koniecznością wdrożenia planu naprawczego, którego realizacja pozwoliła na ograniczenie kosztów funkcjonowania oraz zwiększenie przychodów Spółki, głównie poprzez zwiększenie wielkości wynajętej powierzchni użytkowej...

Podobnie było w Stalowej Woli, gdzie OI pełnił głównie rolę ośrodka przedsiębiorczości oraz szkoleniowo doradczego (a przecież miał być miejscem prowadzenia działań innowacyjnych). Pieniądze od gminy nie pozwoliły nawet pokryć kosztów wynagrodzeń specjalistów, czego efektem była duża rotacja zatrudnionych, 

W Bydgoszczy nie stworzono nawet infrastruktury właściwej dla ośrodków innowacji. Również w Krośnie podstawową formą wsparcia było udostępnianie powierzchni biurowych i magazynowych.

Można jeszcze wspomnieć, że OI dobrze sobie radziły z promowaniem swojej działalności. Cóż... działania PR są chyba mniejszym wyzwaniem niż prawdziwe stymulowanie innowacji. 

Brak strategii, ewaluacji

W części ośrodków nie określono kryteriów doboru przedsiębiorców, którzy mogli otrzymać wsparcie. W niektórych ośrodkach nie dbano o ocenę efektów udzielonej pomocy. 

Jedynie dwa ośrodki dysponowały danymi o wysokości przychodów lokatorów z tytułu wdrożenia produktów innowacyjnych. Tylko dziewięć posiadało informację, iż ich lokatorzy dokonali w latach 2013-2015 wdrożeń produktów innowacyjnych. Jedynie 14% firm-lokatorów ośrodków dokonało w latach 2013-2015 zgłoszeń w Urzędzie Patentowym, które dotyczyły wynalazku lub wzoru użytkowego.

Niestabilna sytuacja finansowa

Pewnym problemem jest również opieranie działalności OI na finansowaniu publicznym, bez dbania o zwiększanie przychodów z prowadzonej działalności. Większość ośrodków nie poprawiła swoich wyników finansowych. Wśród wspomnianych 12 ośrodków będących beneficjentami Działania 5.3 POIG tylko 7 miało nadwyżkę przychodów nad kosztami. Wśród pozostałych 14 ośrodków (tych niebędących beneficjentami 5.3 POIG) tylko 5 wykazało nadwyżkę. 

NIK oceniła sytuację finansową ośrodków innowacji jako "niestabilną, a w większości trudną". Jak już wspomniano, te ośrodki rozwinęły pewną infrastrukturę, którą trzeba będzie utrzymać i odnowić. Niektóre ośrodki mogą temu zwyczajnie nie sprostać.

Innowacja to więcej niż utworzenie OI

Czytając o raporcie NIK trzeba wziąć pod uwagę skalę problemów i główne przesłanie raportu. Nie chodzi o to, że ośrodki innowacji są generalnie złe. Niejeden otrzymał od NIK ocenę pozytywną, a pisząc o wynikach kontroli naturalnie bardziej zwraca się uwagę na wady niż osiągnięcia. Pewne osiągnięcia były, ośrodki do czegoś się przydają, ale ich potencjał nie wszędzie był wykorzystany w 100%. 

Kontrola NIK powinna nam uświadomić, że sukcesem nie jest samo utworzenie jakiegoś centrum czy parku. Sukces mamy wówczas, kiedy ten ośrodek spełnia swoje zadanie. Zdaniem NIK efektywność wspierania innowacji można poprawić m.in. poprawiając zarządzanie infrastrukturą i przyjmując długookresowe strategie efektywnego wykorzystania majątku ośrodków. 

Ponadto zdaniem NIK instytucje odpowiedzialne za rozwój przedsiębiorczości innowacyjnej w Polsce przyjrzeć się temu co mówią przedstawiciele OI. Przykładowo brakuje instrumentu finansowania projektów wysokiego ryzyka, a zwłaszcza dostępnych i szybkich w realizacji źródeł finansowania dla testowania i opracowywania nowatorskich pomysłów. Przydałby się również ogólnopolski cyfrowy system identyfikacji i oferowania przedsiębiorcom istniejącej bazy laboratoryjnej. Zdaniem NIK jednym z popełnionych błędów było nadmierne skupienie na mikro i małych firmach.  

Więcej na temat kontroli i wniosków z kontroli znajdziecie w raporcie NIK, który w całości zamieszczamy poniżej. 

Nik p 15 022 Osrodki Innowacji by Dziennik Internautów on Scribd