Internetowy portal społecznościowy jest szczególną postacią serwisu internetowego. Z jednej strony, podmiot prowadzący (operator) udostępnia serwis internautom (a wraz z nim utwory stanowiące jego elementy składowe), z drugiej natomiast – sam umożliwia użytkownikom umieszczanie w tym portalu pochodzących od nich treści. W serwisie takim mamy zatem do czynienia z utworami udostępnianymi użytkownikom przez operatora serwisu oraz z utworami udostępnianymi przez użytkowników operatorowi oraz następnie innym użytkownikom portalu. Podstawowym dokumentem określającym zasady korzystania z danego portalu jest regulamin. Zawiera on przeważnie postanowienia dotyczące udzielenia licencji (zezwoleń) na korzystanie z treści umieszczonych w serwisie. Licencji udzielają z kolei zarówno operatorzy portali użytkownikom, jak i użytkownicy operatorom, którzy następnie na podstawie udzielonych zezwoleń udzielają tzw. sublicencji innym użytkownikom. Bywa też, że licencje na korzystanie z treści umieszczonych w portalu udzielane są przez użytkowników operatorom oraz wprost innym użytkownikom.

fot. - Marcin Berlak z Kancelarii Prawniczej Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k.

Kwestią zasadniczą przy udzieleniu licencji jest posiadanie praw do treści, których ona dotyczy i to przez cały okres, na który została udzielona. Jest to o tyle istotne, iż w przypadku umieszczenia w portalu zdjęcia czy filmu, do którego praw dany użytkownik nie posiada, licencja nie zostanie udzielona. Z uwagi na przytoczone konsekwencje braku praw po stronie użytkownika w regulaminach portali zamieszczane są zazwyczaj oświadczenia użytkownika, w których potwierdza on, że przysługują mu stosowne prawa do treści zamieszczanych w portalu i nie naruszają one obowiązującego prawa oraz praw osób trzecich. Umieszczanie takich postanowień w regulaminach jest zrozumiałe, gdyż w przypadku udostępnienia przez użytkownika w portalu treści, do których nie jest on uprawniony, podmiotem odpowiedzialnym za dokonane naruszenie jest zarówno ten użytkownik, jak i operator portalu. W stosunku do tych podmiotów osoba, której prawa do treści umieszczonych w portalu zostały naruszone, może wystąpić z roszczeniami. Warto jednak pamiętać, iż odpowiedzialność operatora ulega wyłączeniu, gdy otrzyma on urzędowe zawiadomienie lub uzyska wiarygodną wiadomość o bezprawnym charakterze treści umieszczonych w portalu oraz niezwłocznie uniemożliwi dostęp do tych treści.

>>> Czytaj także: Adres e-mail chroniony jak dane osobowe

W portalach społecznościowych – poza utworami chronionymi prawem autorskim – użytkownicy zazwyczaj zamieszczają też zdjęcia przedstawiające wizerunek określonej osoby, a także znaki towarowe. Dlatego też, w zależności od rodzaju treści, do których prawa naruszono oraz rodzaju tych praw, uprawniony będzie mógł skorzystać z odpowiednich środków ochrony prawnej umożliwiających realizację roszczeń i przewidzianych w stosownych ustawach (np. ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych czy ustawie z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej). Do środków tych można przykładowo zaliczyć żądanie: zaniechania naruszania praw, naprawienia wyrządzonej szkody czy wydania uzyskanych korzyści.

Z opisanych wyżej środków ochrony skorzystać mogą także operatorzy serwisów względem użytkowników naruszających ich prawa podczas korzystania z portalu. Dana osoba, stając się użytkownikiem serwisu, przyjmuje bowiem na siebie zobowiązanie do korzystania z serwisu na zasadach określonych przez operatora w regulaminie. Niezależnie od roszczeń, które przysługują operatorom na mocy przepisów rangi ustawowej, częstą sankcją dla użytkownika naruszającego prawa przysługujące danemu operatorowi, określaną w regulaminach portali, jest uniemożliwienie dalszego korzystania z portalu.

Umieszczenie przez użytkownika określonych treści w portalu i udzielenie operatorowi licencji na korzystanie z nich powoduje, że także operator jest zobowiązany do wykorzystywania treści zgodnie z warunkami licencji. Oznacza to, iż w przypadku złamania warunków licencji przez operatora także użytkownik będzie mógł dochodzić odpowiednich roszczeń wobec niego. Wspomniane treści są zazwyczaj używane przez operatora w związku z funkcjonowaniem portalu oraz udostępnianiem go (wraz z tymi treściami) innym użytkownikom. Z uwagi na powyższe, z punktu widzenia użytkownika umieszczającego treści w portalu, bardzo ważne są zatem postanowienia licencji (zawarte w regulaminie) określające, czy operator może dokonywać modyfikacji tych treści i tak zmienione udostępniać. Ma to duże znaczenie na gruncie prawa autorskiego, gdyż w przypadku treści umieszczonych w portalu, stanowiących utwór i następnie zmodyfikowanych przez operatora, korzystanie z nich w jakikolwiek sposób przez operatora wymaga zgody użytkownika posiadającego prawa do treści umieszczonych w serwisie w pierwotnej wersji.

Ze względu na to, że treści umieszczane przez użytkowników w portalach społecznościowych mogą być przedmiotem praw (w tym praw autorskich), podstawowe znaczenie mają zasady korzystania z nich (w tym ograniczenia korzystania), definiowane postanowieniami regulaminów portali oraz przepisami prawa. Zasady te bowiem wyznaczają granice dozwolonego korzystania z zawartości portali, ale również pozwalają określić przesłanki naruszenia praw do treści umieszczonych w portalach oraz zakres roszczeń przysługujących podmiotom uprawnionym w razie dokonanego naruszenia.

Marcin Berlak

Autor jest aplikantem radcowskim w Kancelarii Prawniczej Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k. z siedzibą w Poznaniu.

>>> Czytaj także: Czy policja ma prawo zastrzegać prawa autorskie na swoich stronach?