Na początku tego tygodnia Dziennik Internautów wspominał o przyjęciu przez Sejm nowego Prawa pocztowego, które zlikwiduje monopol Poczty Polskiej (PP) na przesyłki do 50 g i wprowadzi nowe definicje usług pocztowych. Wiele mówi się o tym, że ta ustawa ostatecznie zliberalizuje rynek, ale operatorzy inni niż Poczta Polska są innego zdania. 

Będzie monopol czy nie?

Niezależni operatorzy pocztowi zrzeszeni w Ogólnopolskim Związku Pracodawców Niepublicznych Operatorów Pocztowych (OZPNOP) nawołują do zrównania w świetle prawa wszystkich operatorów. W wystosowanej przez Związek informacji prasowej czytamy, że nowa ustawa jest niezgodna z prawem europejskim i praktycznie utrzymuje monopol PP.

Związkowi nie podoba się m.in. to, że:

• przepisy nakładają na Pocztę Polską przywilej formalno-prawny i podatkowy w zakresie współpracy z podmiotami z sektora finansów publicznych i przedsiębiorstw użyteczności publicznej;
• moc urzędową mają jedynie przesyłki rejestrowane przez operatora wyznaczonego;
• Poczta Polska zachowuje przywilej domyślnego dysponenta przesyłek nadanych za pośrednictwem nadawczych skrzynek pocztowych na wsiach. 

Analizując te zarzuty pod adresem Prawa pocztowego, trzeba jednak mieć na uwadze jedną rzecz - różnicę pomiędzy terminami "operator wyznaczony" i "Poczta Polska S.A.". Obecnie są to właściwie synonimy, ale w przyszłości nie musi tak być.

Termin kluczowy: "operator wyznaczony"

Prawdą jest, że Prawo pocztowe daje pewne przywileje operatorowi wyznaczonemu, który świadczy tzw. usługę powszechną.

Właśnie ten wyznaczony operator korzysta z faktu, że moc dokumentu urzędowego ma potwierdzenie nadania przesyłki wydane w jego placówkach. Również operator wyznaczony ma prawo instalowania na obszarach wiejskich skrzynek oddawczych (w porozumieniu z władzami).

Operator wyznaczony ma jednak również obowiązki. Musi on świadczyć usługi na terenie całego kraju, a nie tylko tam, gdzie jest to najbardziej opłacalne. Musi on w sposób niedyskryminujący i przejrzysty ustalać opłaty za usługi. Musi też zapewnić dostęp do usług osobom niepełnosprawnym. Tych obowiązków jest oczywiście więcej.

Wyznaczanie takiego szczególnego operatora ma zapewnić wszystkim obywatelom dostęp do podstawowych usług, np. możliwości nadania listu albo paczki do 20 kg.

Poczta Polska wyznaczona na 3 lata

Nowe Prawo pocztowe zakłada, że Poczta Polska S.A. będzie pełnić rolę operatora wyznaczonego, ale przez trzy lata od wejścia ustawy w życie. Potem operatorem wyznaczonym może być inna firma, wybrana na 10 lat i teoretycznie nic nie stoi na przeszkodzie, aby była to jedna z firm zaliczanych do tzw. operatorów niezależnych.

Czy to znaczy, że wszystkie pretensje operatorów niezależnych są bezzasadne? Nie. Jednocześnie jednak nie można powiedzieć, aby były one całkowicie uzasadnione. To jest po prostu bardziej złożony problem.

Na poczcie w Pcimiu Dolnym

Rynek pocztowy jest szczególny. Z jednej strony byłoby dobrze, gdyby na rynku tym panowała konkurencja, aby wolny rynek kształtował ceny. To zawsze jest dobre i tego chcą operatorzy niezależni.

Z drugiej strony faktem jest, że usługi pocztowe mają charakter szczególny i czasem powinny być świadczone nawet tam, gdzie jest to nieopłacalne. Takie podejście do tych usług spotykane jest nawet w krajach bardzo liberalnych. Przykładowo w USA narodowy operator pocztowy (USPS) jest niezależną organizacją rządową, działającą na podstawie konstytucji!

To dobrze, że operatorzy niezależni angażują się w dyskusję o rynku pocztowym. To dobrze, że istnieje siła dążąca do liberalizacji tego rynku. Z drugiej strony trzeba mieć na uwadze, że liberalizacja za wszelką cenę również może przynieść negatywne skutki.

Poniżej, dla zainteresowanych, projekt Prawa pocztowego uchwalony przez Sejm i przekazany do Senatu.

Projekt Prawa pocztowego