Grafen to forma węgla. Zbudowany jest z pojedynczej warstwy atomów. Posiada właściwości, które sprawiają, że w przyszłości mógłby zastąpić krzem. Jest supercienki, mocny i prawie całkowicie przejrzysty. Świetnie przewodzi prąd i ciepło. Jak stwierdzili przedstawiciele Fundacji Nobla: "Węgiel, podstawa wszelkiego znanego życia na ziemi, zaskoczył nas po raz kolejny".

fot. - Laureaci Nagrody Nobla - Konstantin Nowosiołow i Andriej Gejm

Andriej Gejm (51 lat) i Konstantin Nowosiołow (36 lat) uzyskali grafen z kawałka zwykłego grafitu, jaki stosowany jest w ołówkach. Narzędziem do uzyskania nowego materiału była... taśma klejąca. Po prostu przykładano ją do grafitu i odklejano z nieco szalonym zamiarem uzyskania warstwy o grubości jednego atomu. Nie była to typowa praca badawcza, ale rodzaj zabawy. Wcześniej uważano, że uzyskanie tak cienkiego materiału w formie trwałej nie jest możliwe.

Uzyskanie grafenu pozwoliło fizykom na studiowanie unikalnych właściwości tzw. dwuwymiarowych materiałów. Prace w tym zakresie są obecnie prowadzone przez wiele instytucji. Jednym z ich celów jest uzyskanie większych ilości czystego grafenu. Inne skupiają się na praktycznych zastosowaniach materiału.

Niezwykłe jest właśnie to, że w erze komputerów i takich narzędzi badawczych, jak Wielki Zderzacz Hadronów, ktoś dokonał przełomowego odkrycia za pomocą tanich, ogólnodostępnych przedmiotów.

Ciekawie rysuje się przyszłość tworzyw sztucznych, które dzięki połączeniu z grafenem mogą się stać materiałami przewodzącymi prąd i odpornymi na ciepło oraz uszkodzenia mechaniczne. Te nadzwyczaj przydatne materiały byłyby także elastyczne, cienkie i lekkie. W przyszłości grafen może znaleźć zastosowanie w technologiach kosmicznych, produkcji samolotów, samochodów i elektroniki użytkowej.

Laureaci nagrody Nobla zaczynali swoją karierę w Rosji, a obecnie pracują w University of Manchester.

Nowosiołow to najmłodszy laureat nagrody od 1973 r. Gejm jest nieco starszy ale to pierwszy człowiek, który dostał zarówno Nobla, jak i Ig-Nobla.

Młode jest także odkrycie laureatów, którego dokonano zaledwie 6 lat temu. Dla porównania - w tym roku nagrodę Nobla z medycyny dostał ojciec dziecka "z próbówki", przy czym to odkrycie ma ponad 30 lat. Zeszłoroczny Nobel z fizyki dotyczył również ponad 30-letnich wynalazków (światłowodów i matrycy CCD).

Przyznawanie nagrody po wielu latach ma sens, bo pozwala ocenić, jaki wpływ miało dane odkrycie na dzieje ludzkości. W przypadku grafenu Fundacja Nobla bardzo szybko nabrała przekonania, że odkrycie jest przełomowe. Z nagrodą można było poczekać, ale większość komentatorów i tak nie wątpi, że jest ona w pełni zasłużona.

Poniżej film przedstawiający ogłoszenie tegorocznej Nagrody Nobla z fizyki: