Wikipedia jest encyklopedią, którą każdy może edytować. Tysiące wolontariuszy z całego świata wykorzystują wolność edytowania do dzielenia się swoją wiedzą, dzięki czemu internetowa encyklopedia stała się największym projektem edukacyjnym w historii ludzkości. Niekiedy jednak na stronę trafiają osoby, które naciskają przycisk „edytuj” w złej wierze – aby wpisać treści żartobliwe, wulgarne czy przypadkowe.

Aby wyłapywać tego typu edycje wikipedyści wprowadzili szereg mechanizmów. Niektóre treści wulgarne czy wpisane dla zabawy wyłapywane są automatycznie. Ponadto wszystkie zmiany w Wikipedii są na bieżąco przeglądane przez doświadczonych użytkowników. Żeby wesprzeć ich pracę i upewnić się, że nic nie umyka ich uwadze, społeczność polskich wikipedystów zdecydowała się 17 listopada 2008 roku na wprowadzenie mechanizmu wspomagającego ochronę jakości Wikipedii, nazywanego mechanizmem wersji przejrzanych. Zakłada on, że aby edycja była widoczna dla niezalogowanych czytelników serwisu, musi zostać oznaczona przez doświadczonego i zaufanego wikipedystę.

– Wersje przejrzane są mechanizmem zabezpieczającym Wikipedię przed szkodliwymi edycjami, wpisami wulgarnymi czy żartobliwymi – mówi Daniel Malecki, pomysłodawca wprowadzenia tego mechanizmu w polskiej Wikipedii. – Każda edycja użytkownika początkującego, anonimowego czy mającego budzącą wątpliwości historię edycji jest dodatkowo sprawdzana przez doświadczonego redaktora. Inaczej nie będzie widoczna dla niezalogowanych użytkowników. Dzięki temu wiemy, że do czytelników trafiają dobrze zredagowane, pozbawione wandalizmów hasła, spełniające nasze wysokie kryteria jakości. Przed polską Wikipedią taki mechanizm wprowadziła m.in. Wikipedia niemieckojęzyczna.

Wersje przejrzane mają za zadanie wyłapywać przede wszystkim widoczne gołym okiem szkodliwe edycje – wulgaryzmy, przypadkowe ciągi znaków czy wpisy żartobliwe. Nie są natomiast mechanizmem kontroli merytorycznej. Poprawność merytoryczna haseł w Wikipedii to już sprawa innych mechanizmów, m.in. opatrywania haseł źródłami, współpracy wikipedystów znających się dobrze na danej tematyce czy reagowania na zgłoszenia czytelników.

Uprawnienia do przeglądania haseł zyskują wszyscy edytorzy, którzy mają konto od co najmniej 90 dni i wykonali 200 edycji w przestrzeni encyklopedii oraz sami nie dokonali żadnych szkodliwych edycji (np. łamiących prawo autorskie). Można też o takie uprawnienia zgłosić się wcześniej do administratorów Wikipedii. W tej chwili funkcję redaktorów przeglądających zmiany ma ponad 3000 użytkowników Wikipedii.

Podstawową zaletą wersji przejrzanych jest poprawienie jakości artykułów największej encyklopedii świata. Jej czytelnicy mają dzięki nim dostęp do tekstów lepszej jakości, dzięki czemu w ciągu ostatnich ośmiu lat znacznie wzrosło ich zaufanie do Wikipedii. Ale są też i dodatkowe plusy. – Mechanizm wersji przejrzanych sprawia, że pierwsze edycje nowicjuszy są łatwiej wychwytywane. Osoby zaczynające swoją przygodę z Wikipedią zyskują opiekę i radę doświadczonych redaktorów, którzy pomagają im zapoznać się z zasadami i działaniem tej encyklopedii – tłumaczy Malecki.

Teraz po ośmiu latach istnienia wersji przejrzanych, społeczność nadal intensywnie dyskutuje o ich rozwoju. Niewątpliwie chronią jakość Wikipedii, jednak powodują też, że osoby początkujące lub edytujące anonimowo muszą poczekać, aż ich pierwsza zmiana będzie powszechnie widoczna, co może być zniechęcające. Dlatego od pewnego czasu wikipedyści poszukują rozwiązań mających usprawnić i przyspieszyć ten proces. Podobnie jak wiele innych mechanizmów mających zapewnić czytelnikom wysoką jakość, a początkującym edytorom przyjazne poznawanie Wikipedii, wersje przejrzane są cały czas przedmiotem uwagi wikipedystów.

Natalia Szafran-Kozakowska

Tekst dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0.