We współczesnym świecie nie tylko ludzie mają pewne prawa i obowiązki. Oprócz osób fizycznych mamy tez osoby prawne, a niebawem może się pojawić nowa grupa "osób elektronicznych". Problem ten sygnalizowaliśmy już kilkakrotnie, ale teraz politycy biorą się za to na dobre. 

W kwietniu tego roku sygnalizowaliśmy w przeglądzie ciekawostek prawnych, że Komisja Prawna Parlamentu Europejskiego (JURI) zorganizowała wysłuchanie publiczne na temat wyzwań związanych z robotyką. Na tym spotkaniu poruszono problem uosobienia robotów.

Robot nie jest znany prawu cywilnemu. Czy robot może mieć intencję? Myślę, że odpowiedź jest bardzo prosta w przypadku niezłozonych algorytmów, ale jeśli mówimy o skomplikowanych algorytmach, to myślę, że mamy problem - mówił Paweł Kwiatkowski z kancelarii Gessel w Warszawie.

Europosłowie o statusie prawnym robotów 

Na tej dyskusji się nie skończyło. Na stronie Parlamentu Europejskiego pojawił się projekt sprawozwania europosłanki Mady Delvaux dotyczący prawa cywilnego w odniesieniu do robotów. W dokumencie, który znajdziecie w całości pod tym tekstem, czytamy m.in., że:

• odpowiedzialność cywilna robotów jest "kwestią krytyczną", która musi być uregulowana na poziomie UE;
• należy się zastanowić, czy roboty powinny być traktowane jak osoby fizyczne, osoby prawne, zwierzęta lub przedmioty, czy może należy stworzyć nową kategorię osób;
• odpowiedzialność za działania robota powinna być proporcjonalna do instrukcji wydanych robotowi oraz do poziomu jego autonomii;
• powinno się utworzyć europejską agencję ds. robotyki i sztucznej inteligencji, która mogłaby służyć wiedzą na temat spraw technicznych i etycznych;
• polityka dotycząca robotyki powinna uwzględniać kwestię prywatności i ochrony danych;
• należy stworzyć mechanizmu nadzoru nad testami robotów prowadzonymi "na żywo" (np. w przestrzenii publicznej, a nie tylko w laboratorium);
• powinno się unikać "dehumanizacji" usług związanych z opieką nad ludźmi;
• należy ustanowić zasady dotyczące leczenia ludzi poprzez wstawianie robotycznych protez.

Kadr z filmu "Terminator"

To nie jest takie proste!

Powyżej wymieniono tylko małą cześć zagadnień ujętych w dokumencie. Wiele z nich robi wrażenie trudnych i dyskusyjnych. Przykładowo "dehumanizowanie" opieki wydaje się złym pomysłem, ale z drugiej strony tanie roboty mogłyby pozwolić na leczenie większej liczby ludzi za mniejsze pieniądze. W pewnym momencie możemy dojść do miejsca, w którym pojawi się konflikt pomiędzy zachowaniem ludzkiego charakteru opieki a wydajnością tej opieki. 

Bardzo trudna jest kwestia odpowiedzialności robotów. Udzielone instrukcje i poziom autonomii wydają się dobrymi wytycznymi, ale czym właściwie jest "poziom autonomii"? Pytaliśmy kiedyś w Dzienniku Internautów o to, czy robotyczne auto powinno zabić kierowcę, jeśli mogłoby ocalić więcej osób. W tym pytaniu problemem nie jest poziom autonomii, ale sposób korzystania z tej autonomii i przyjęte wcześniej priorytety. Dodatkowo pytanie dotyczy sytuacji ekstremalnej, w której trudno oceniać wydawane instrukcje.

Prawo potrzebne dziś, jutro czy pojutrze?

Tak się składa, że mieliśmy już pierwszy wypadek robotycznego auta. Trudno nawet ocenić czy naprawdę była to wina robota czy człowieka. Tego typu problemy wydają się ciągle od nas odległe, ale projekty takie jak auta Google przypominają nam, że rozwój i upowszechnienie odpowiedniej technologii może nastąpić szybciej niż się spodziewamy. Nie bez powodu w USA już rozważa się kwestię uznawania algorytmu za kierowcę. Obecnie prawo wciąż jest skonstruowane tak, że kierowcą może być tylko człowiek.

Co ciekawe, twórcy robotów wcale nie cieszą się z planów Parlamentu Europejskiego. W wypowiedzi dla Reutersa przedstawiciel firmy VDMA wyraził obawy, że prawo może stworzyć bariery biurokratyczne zanim technologie robotyki na dobre się rozwiną. Pytanie tylko co byłoby gorsze. Stworzenie prawa dla robotów zbyt szybko czy stworzenie go zbyt późno? 

projekt-roboty