Prezydencja w Grupie Wyszehradzkiej jest rotacyjna i trwa rok. Od połowy ubiegłego roku przewodnictwo w Grupie Wyszehradzkiej sprawuje nasz kraj, w lipcu na jej czele staną Węgry. Ostatnio Polska stała na jej czele od lipca 2012 roku. Priorytety Polskiej prezydencji to między innymi:

1. Silny głos V4 w unii europejskiej: koordynacja agendy europejskiej i współpraca w zakresie kluczowych wyzwań.
2. Budowanie synergii przez wzmocniony dialog: rozwijanie współpracy regionalnej w oparciu o synergie instytucjonalne i funkcjonalne.
3. Bezpieczeństwo i stabilność regionu: wzmacnianie współpracy w zakresie wspólnego bezpieczeństwa.
4. Tożsamość i wizerunek V4: budowanie jedności w oparciu o wspólne dziedzictwo i wartości, społeczny wymiar współpracy oraz efektywne strategie komunikacji.
5. Spójność i  powiązania: wzmacnianie spójności oraz rozwijanie współpracy V4 przy ulepszaniu połączeń transportowych.

Znaczenie współpracy członków V4 ma nie tylko wymiar polityczny, ale także ekonomiczny. Jeszcze przed wejściem do UE, kraje V4 podpisały ze sobą umowę o wolnym handlu co umocniło ich współpracę gospodarczą. W rzeczywistości wszystkie te państwa mają ze sobą wiele wspólnego. Mamy do czynienia z szybko rosnącymi gospodarkami postkomunistycznymi, które dopiero co budują swoją pozycję. Typową cechą tych krajów jest względnie wysoki udział przemysłu w PKB i szerokie powiązania z Unią Europejską, przede wszystkim z Niemcami. Niemieckie firmy przyciąga do tych państw w głównej mierze relatywnie tania i wysokiej jakości siła robocza.

Współpraca w ramach V4 koncentruje się przede wszystkim na wzmacnianiu stabilności w Europie Środkowej, wymianie informacji, promocji wspólnoty kulturowej, a także kooperacji w zakresie kultury, nauki, edukacji oraz wymiany młodzieży. Jedyną w pełni zinstytucjonalizowaną formą współpracy w V4 jest Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki (International Visegrad Fund), mający na celu finansowe wspieranie wspólnych inicjatyw i projektów.

Obecnie współpraca w ramach V4 nabrała sporego znaczenia i ma realny wymiar, choć na przestrzeni ostatnich 26 lat zdarzały się okresy, gdy współpraca nie przebiegała najlepiej, a forma przeważała nad treścią. Często mieliśmy takie sytuacje, że solidarność nie działała, nawet ta solidarność, która była ustalana wcześniej.

Współpraca państw Grupy Wyszehradzkiej ożywiła się w dobie kryzysu uchodźczego w Europie. Solidarnie przeciwstawiają się one przyjmowaniu uchodźców na swoje terytoria, nie godząc się na implementację przymusowego systemu relokacji. Drugim ważnym obszarem kooperacji stała się kwestia bezpieczeństwa europejskiego, zwłaszcza w kontekście zagrożenia ze strony Rosji. Państwa V4 poparły koncepcję wzmocnienia wschodniej flanki NATO. Przywódcy Państw V4 mają też podobne poglądy odnoszące się do suwerenności.

Jednym z obszarów współpracy w ramach V4  jest współpraca cyfrowa. Jak podkreśliła premier Beata Szydło podczas konferencji prasowej poprzedzającej udział premierów w Kongresie Innowatorów Europy Środkowo-Wschodniej "Central Eastern Europe Innovators Summit" Polska chce, aby innowacje były znakiem rozpoznawczym i marką Grupy Wyszehradzkiej. Na Kongres zaproszeni zostali przedstawiciele innowacyjnych firm z krajów Grupy Wyszehradzkiej, start-upów i organizacji pozarządowych.

Podczas Kongresu Innowatorów Europy Środkowo-Wschodniej Premierzy krajów Grupy Wyszehradzkiej podpisali Deklarację Warszawską. Zobowiązali się w niej do pomocy dla startupów, wsparcia konkurencyjności czy transformacji cyfrowej w krajach V4. Jak czytamy w Deklaracji Warszawskiej, sygnatariusze tego dokumentu - premierzy krajów Grupy Wyszehradzkiej, zobowiązują się m.in. do zacieśniania współpracy dotyczącej badań, technologii, innowacji i transformacji cyfrowej krajów regionu, w szczególności poprzez wykorzystywanie funduszy unijnych.

Jak czytamy w Deklaracji Warszawskiej, sygnatariusze tego dokumentu, czyli premierzy krajów Grupy Wyszehradzkiej, zobowiązują się m.in. do zacieśniania współpracy dotyczącej badań, technologii, innowacji i transformacji cyfrowej krajów regionu, w szczególności poprzez wykorzystywanie funduszy unijnych. W dokumencie położono też nacisk na współpracę, której celem jest osiągnięcie przez region V4 przewagi konkurencyjnej w przygotowaniach do uruchamiania usług mobilnych nowej generacji (5G).

Celem podpisanej Deklaracji jest budowa w naszym regionie hubu innowacji. Kraje Grupy Wyszehradzkiej (V4) w ramach Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego otworzą specjalną linię, która finansować ma wspólne projekty badawczo-rozwojowe. Sygnatariusze Deklaracji dostrzegają konieczność wspierania na poziomie regionalnymi i ogólnokrajowym programów, których celem jest rozwój umiejętności cyfrowych obywateli, niezależnie od poziomu wykształcenia.

Podkreślić należy, że działania w ramach szeroko pojętej cyfryzacji w krajach Grupy Wyszehradzkiej są wręcz niezbędne. Obecnie kraje Europy Centralnej stoją przed dużym wyzwaniem podwójnej transformacji – jednej związanej z odbudową konkurencyjnej gospodarki po okresie komunizmu oraz drugiej wynikającej z szybkich zmian technologicznych w gospodarce światowej. Jest jednak wiele do zrobienia w tym obszarze. Obecnie państwa V4 wydają od 100 do 300 EUR na mieszkańca na innowacje – prawie dwa razy mniej niż średnia UE (~560 EUR na mieszkańca). Niewystarczające jest także prawo ochrony IP w państwach V4 - Międzynarodowy Ranking Praw Własności plasuje Czechy na 31., Słowację 39, Polskę na 43., Węgry na 49 miejscu na świecie.

Niska jest także wartość nakładów finansowych na badania kwotowe, ze względu na dysproporcje w wysokości PKB. Państwa V4 przeznaczają znacząco mniej środków na badania naukowe. Udział nakładów do PKB w Polsce i Słowacji 1% i 1,14%, na Węgrzech 1,38%, w Czechach 1,95%co stanowi średnią europejską.

Wydatki na B+R w stosunku do PKB

Źródło: OECD 2016.

W porównaniu do krajów Unii Europejskiej, kraje Europy Środkowo-Wschodniej wciąż zajmują stosunkowo niskie pozycje w międzynarodowych rankingach innowacyjności. Widać zdecydowaną tendencję awansowania na wyższe pozycje, wciąż jednak kraje tzw. Europy Zachodniej mają zdecydowaną przewagę. Wynika to z zaszłości historycznych oraz okresu transformacji lat ‘90 ubiegłego wieku. Strategie promowania innowacyjności są bowiem w regionie CEE stosunkowo nowym zjawiskiem, które niedawno zyskało na ważności.

Zestawienie państw pod względem innowacyjności

Źródło: Innovation Union Scoreboard, Komisja Europejska

Podkreślić należy przy tym, że Region Europy Środkowo- Wschodniej wciąż nie wykształcił

wyraźnej przewagi konkurencyjnej w wybranym obszarze. Można wskazać dziedziny, w których posiadamy kompetencje (IT, rolnictwo, przemysł spożywczy, samochodowy, przemysł drzewny), jednakże wciąż niewiele jest firm w tych obszarach o znaczeniu globalnym. Analizując sektory warte wsparcia, należy brać pod uwagę te, w których funkcjonują duże spółki produkcyjne, albo można przewidywać rosnący popyt na ich produkty (np. autobusy, żywność).

Deklaracja Warszawska stanowi zatem bardzo istotny krok na drodze rozwoju cyfrowego państw V4. To początek nowej drogi Grupy Wyszehradzkiej. Deklaracja Warszawska jest dla naszej wspólnej przyszłości – wskazała premier Beata Szydło. Dla nas V4 to szansa. Jesteśmy w stanie odnowić UE, ale ważne, żebyśmy potrafili przekształcić się sami – powiedział premier Węgier Viktor Orban. - Nigdy nie uważałem, że innowacja to kwestia mody, jestem zdania, że to sprawy żywotnie ważne. Dziś możemy się pochwalić, że nasz region ma wysoki wzrost gospodarczy i porządek w finansach publicznych. Gdyby nie to, prawdopodobnie nie byłoby wzrostu w UE – powiedział premier Słowacji Robert Fico. Nasze kraje wprowadzały ulgi dla dużych firm inwestujących u nas. Mamy najniższe bezrobocie w Europie, więc nie ma potrzeby, żeby nadal przyciągać, nie patrząc na ich jakość. Chcemy teraz skupić się na innowacjach, inwestować w badania i naukę i szukać globalnych partnerów – podkreślał premier Czech Bohuslav Sobotka. Tych partnerów upatruje w Korei Południowej, Izraelu, Chinach i Japonii.

Jak podkreśla wiceminister rozwoju Jadwiga Milewicz, Deklaracja to powiew świeżości dla Grupy Wyszehradzkiej. Wcześniej najlepiej współpraca V4 wyglądała w obliczu wyzwań. Razem pracowaliśmy np. wtedy, gdy dążyliśmy do akcesji do Unii Europejskiej. Później brakowało mocnych, politycznych działań.

Autor: dr Łukasz Kryśkiewicz, pracownik Ministerstwa Cyfryzacji

Źródła:

1. 26. rocznica powstania Grupy Wyszehradzkiej, http://www.tvp.info/29082244/26-rocznica-powstania-grupy-wyszehradzkiej
2. Deklaracja Warszawska, https://mc.gov.pl/aktualnosci/wspolpraca-v4-w-kwestiach-cyfrowych
3. Deklaracja Warszawska podpisana. "To oddech dla V4", http://www.polskieradio.pl/130/2792/Artykul/1745756,Deklaracja-Warszawska-podpisana-To-oddech-dla-V4
4. Grupa Wyszehradzka, http://www.mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/kultura-i-dziedzictwo/v4.php
5. Innovation Union Scoreboard, Komisja Europejska.
6. OECD 2016.
7. Państwa Grupy Wyszehradzkiej europejskim centrum innowacji, ekosystem i finansowanie, Raport Polskiego Funduszu Rozwoju, https://www.parp.gov.pl/images/PARP_publications/pdf/cee_summit_pl_web_28.03.pdf
8. POLSKA PREZYDENCJA W GRUPIE WYSZEHRADZKIEJ 2016 – 2017, http://www.mfa.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/europa/grupa_wyszehradzka/polska_prezydencja_w_grupie_wyszehradzkiej_2016_2017/