Od października 2014 do lutego 2022 roku wysokość odsetek ustawowych wynosiła 8%. Po ostatnich podwyżkach stóp procentowych było to 8,5% w lutym oraz 10% w marcu. Środowa decyzja RPP spowodowała, że od 7 kwietnia podstawowe odsetki ustawowe (także od zaległości podatkowych) wynoszą 12%. Ekonomiści przewidują dalsze podwyżki stóp w kolejnych miesiącach. Co za tym idzie, wysokość odsetek również wzrośnie. Następne posiedzenie RPP jest zaplanowane 5 maja br.

Czym są odsetki ustawowe?

Jest to najpowszechniejsza forma odszkodowania za opóźnienia w spłacie świadczeń pieniężnych. Dzięki tej regulacji wierzyciel musi jedynie udowodnić okres zwłoki ze strony dłużnika oraz wysokość zadłużenia wynikającą z nieterminowego opłacania zobowiązań. Aby otrzymać odszkodowanie nie musi więc wykazywać swoich strat.

Odsetki ustawowe należą się zarówno przedsiębiorcom, jak i osobom, które nie prowadzą działalności gospodarczej. Każdy może się znaleźć w sytuacji, w której musi je spłacić, np. za zaległości podatkowe, nieterminowe opłacanie faktur i rachunków czy ujemne saldo na koncie bankowym. Podmiot, który zaczyna naliczać odsetki, nie musi informować o tym innego podmiotu, także dłużnika. 

Czym są zaległości podatkowe?

​​Są to podatki nieuregulowane w terminie. W sytuacji kiedy podatnik wie, że z pewnych względów niemożliwa będzie terminowa zapłata podatku, może złożyć wniosek o tzw. ulgę podatkową, czyli odroczenie zapłaty lub rozłożenie należności na raty. Jeśli tego nie zrobi, fiskus będzie naliczał odsetki, które obecnie wynoszą wspomniane 12% w skali roku (wzrost o 4% względem roku 2021). 

Co grozi za niepłacenie podatku w terminie?

Podatnik, który zalega z zapłatą podatku, może dodatkowo zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnoskarbowej. Jeśli pomimo upomnienia dług nie zostanie uregulowany w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji, US może wszcząć postępowanie egzekucyjne, w ramach którego będzie ściągać zaległości podatkowe z majątku dłużnika. Dodatkowo, jeśli podatnik uporczywie nie płaci podatku, musi liczyć się z konsekwencjami karnoskarbowymi, czyli np. karą grzywny. Wynosi ona od 1/10 do dwudziestokrotności minimalnego wynagrodzenia. W 2022 roku to kwota od 301 zł do 60 200 zł.

Jak wyliczyć wysokość odsetek za zwłokę?

Do wyliczenia zaległości można skorzystać ze wzoru:

(kwota zaległości x liczba dni x stopa odsetek za zwłokę) / 365 = odsetki naliczone

Wszystkie wartości należy przez siebie pomnożyć, a następnie podzielić przez 365 dni w roku. Wynik należy odpowiednio zaokrąglić zgodnie z zasadami matematycznymi – jeśli końcówka jest mniejsza niż 50 groszy – pomija się ją, jeśli jest wyższa niż 50 groszy – zaokrągla się w górę do pełnych złotówek.

Co ważne, odsetek za zwłokę nie nalicza się, jeżeli ich wysokość nie przekracza trzykrotności wartości opłaty pobieranej przez operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy Prawo pocztowe za traktowanie przesyłki listowej jako przesyłki poleconej (obowiązki operatora wyznaczonego pełni Poczta Polska S.A.). Obecnie kwota ta wynosi 8,70 zł (czyli 3 x 2,90 zł).

Należne odsetki można też obliczyć przy pomocy kalkulatora odsetek podatkowych inFaktu. 

Autor: Piotr Juszczyk, Główny Doradca Podatkowy w firmie inFakt